Obraz�7

200 Podstawy dydaktyki ogólnej

•j Pracą grupy kieruje przewodniczący. 1 •un keja ta z reguły nic jest siała, gdyż chodzi o to, aby wszyscy uczniowie wdrażali się kolejno tak do kierowania, jak i subordynacji.

* Wszystkie grupy pracują na lekcji pod kierunkiem nauczyciela bądź nad rozwiązywaniem tych samych zagadnień, bądź też każda grupa rozwiązuje odrębne zagadnienie. Wybór takiej czy innej możliwości, albo też łączenie różnych możliwości w określonych proporcjach, ustala nauczyciel zależnie od celu i tematu lekcji, zasobu posiadanych pomocy naukowych itp.

* Forma pracy grupowej występuje łącznic z nauczaniem zbiorowym zarówno w ciągu całego roku szkolnego, jak i na pojedynczych lekcjach. Nauczyciel, decydując się na prowadzenie zajęć grupowych, bierze pod uwagę możliwość przerobienia z uczniami określonego tematu. Faktem jest, że niektóre zagadnienia korzystniej jest opracować z klasą stosując nauczanie zbiorowe, nie zaś grupowe. W innych znowu przypadkach względy kształcące nakazują opracowanie danego problemu za pomocą nauczania grupowego.

* Ocena uzyskiwanych przez poszczególnych uczniów wyników w nauce odbywa się wyłącznic indywidualnie, natomiast wszystkich członków każdej grupy wychowuje się w duchu wzajemnej pomocy i wpaja się im poczucie współodpowiedzialności za postępy poszczególnych osób.

* Wyniki uzyskane przez grupę referuje na polecenie nauczyciela jeden z uczniów, przeważnie najsłabszy, aczkolwiek nie stanowi to reguły. W razie potrzeby wypowiedź ucznia uzupełniają pozostali członkowie grup»

*'Podstawową metodą prący grupowej jest dyskusja nad wspólnie rozwiązywanymi zagadnieniami. W toku dyskusji uczniowie zdolniejsi lub bardziej zaawansowani w nauce pomagają w pracy słabszym kolegom. Całością pracy uczniów kieruje nauczyciel. On też w razie potrzeby udziela pomocy poszczególnym grupom.

* Pracę grupową nad rozwiązywaniem problemów na lekcji poprzedza na ogół dyskusja lub pogadanka z całą klasą. W tej części lekcji nauczyciel, właśnie w wyniku dyskusji lub pogadanki, precyzuje zwykle temat pracy, dzieli go na podtematy, nad którymi uczniowie pracują później w grupach, ustala związek poszczególnych podtematów z ogólnym tematem lekcji itp. Po zakończeniu pracy grupowej znowu następuje powrót do nauczania zbiorowego. Jego zadaniem, realizowanym głównie za pomocą pogadunki, jest tym razem uporządkowanie i podsumowanie wyników pracy wszystkich grup oraz utrwalenie przerobionego materiału.

W praktyce nauczania grupowego pomocne mogą okazać się następujące zalecenia amerykańskiej Encyklopedii Nauczycielskiej:

„1. Przed przystąpieniem do podziału uczniów na grupy staraj się jak najlepiej poznać każdego z nich. Porównaj swoje spostrzeżenia o uczniach ze spostrzeżeniami pozostałych nauczycieli i rodziców.

2. Zanim zaczniesz wdrażać uczniów do pracy grupowej, powinieneś nauczyć ich pracować samodzielnie.

3. Pracę w grupach należy wprowadzać stopniowo, aby zapewnić uczniom czas niezbędny na przystosowanie się do nowych warunków.

4. Grupuj uczniów zgodnie z ich indywidualnymi potrzebami.

5. Sprawdź, czy wszyscy uczniowie dobrze znają zasady pracy grupowej, czy wiedzą, na czym polegają ich prawa i obowiązki jako członków grupy.

6. Staraj się, aby każda grupa pracowała w miarę możliwości nad odrębnym zagadnieniem'' (The Educators Encyclopedia, 1988. s. 578).

Nauczanie grupowe, a zwłaszcza grupowo-problemowe, może przyczynić się do przezwyciężenia niektórych niedostatków systemu klasowo-lekcyjnego. Jednakże niezbędnym warunkiem osiągnięcia tego celu jest rozwiązywanie przez uczniów, w toku pracy grupowej, konkretnych zadań i problemów, wykazujących ponadto duże walory dydaktyczne i wychowawcze. Treść i strukturę tych zadań należy przy tym ujmować w taki sposób, aby ich wykonanie wymagało właśnie grupowego, nic zaś indywidualnego wysiłku uczniów.

Kolejnym warunkiem skutecznego przezwyciężania braków systemu klasowo-lekcyjnego za pomocą grupowej formy nauczania jest stopniowe jej wprowadzanie w najniższych klasach szkoły podstawowej, uczniowie bowiem tych klas nie zawsze potrafią współpracować ze sobą przez dłuższy czas w sposób zorganizowany i niejednokrotnie przedkładają własne zainteresowania i potrzeby poznawcze nad potrzeby grupy.

Modele dydaktyczne

Scharakteryzowane wyżej próby modernizacji klasowo-lekcyjnego systemu nauczania, a mianowicie podział uczniów na klasy w miarę jednorodne pod względem zdolności i tempa uczenia się. różnicowanie treści nauczania oraz nauczanie grupowe, uzupełniono pod koniec lat siedemdziesiątych naszego stulecia koncepcją tzw. modeli dydaktycznych.

Autorzy tej koncepcji, np. Karl Heinz Flechsig, są przekonani, że nie ma uniwersalnych metod, form organizacyjnych i środków pracy dydaktyczno-wychowawczej, a czynnikami, które ją determinują są zamierzone do osiągnięcia cele oraz warunki, w jakich przebiega. W tej sytuacji chcąc unowocześnić system nauczania klasowo-lekcyjnego i zarazem uczynić go bardziej efektywnym niż jest obecnie, kiedy to jego efektywność