działalnośćć bibliotek publicznych5

International Federation of Library Associations and Institutions¹ jest Stowarzyszeniem międzynarodowym, grupującym organizacje, instytucje i osoby związane z bibliotekarstwem i informacją w różny sposób i w różnym wymiarze: bibliotekarzy z różnych typów placówek, organizatorów, nauczycieli, pracowników nauki, kierowników różnych szczebli. Funkcjonuje od roku 1927 (założone w JEdynhurgu. w Szkocji), gromadzi obecnie 1622 członków ze 143 krajów świata. Główna siedzibą organizacji znajduje się w Holandii.

Do jej statutowych zadań, realizowanych często we współpracy z UNESCO i innymi organizacjami pozarządowymi, należy:

-    organizowanie współpracy międzynarodowej osób i instytucji o tym samym lub podobnym charakterze i zakresie działalności,

-    wyznaczanie zasad (wytycznych, standardów) regulujących w wymiarze podstawowym poszczególne formy i zakres prac różnych typów bibliotek.

-    wymiana doświadczeń i wiedzy wśród teoretyków i praktyków bibliotekarstwa i informacji naukowej,

-    reprezentowanie interesów bibliotekarstwa na szczeblu globalnym.

Główne cele 1FLA to:

-    promocja wysokiej jakości usług bibliotecznych i informacyjnych,

-    rozpowszechnianie wiedzy i zrozumienia wartości dobrych usług bibliotecznych i informacyjnych,

-    reprezentowanie interesów członków na całym święcie.

Do wartości cenionych i promowanych przez I1LA należą:

-    przekonanie, że ludzie, społeczności i organizacje potrzebują swobodnego dostępu do informacji, pomysłów i wytworów myśli ludzkiej dla ich właściwego rozwoju fizycznego, psychicznego, demokratycznego i ekonomicznego,

-    przekonanie, że świadczenie wysokiej jakości usług bibliotecznych i informacyjnych pomoże zapewnić taki dostęp.

-    zapewnianie stowarzyszeniom i instytucjom bibliotecznym oraz ich pracownikom uczestnictwa w pracach Federacji, niezależnie od ich miejsca położenia,

-    poparcie i promocja zasady swobodnego dostępu do informacji, pomysłów i wytworów myśli ludzkiej, zagwarantowanego w artykule 19 Uniwersalnej deklaracji praw człowieka,

-    założenie, że wszyscy członkowie, niezależnie od ich obywatelstwa, narodowości, płci, języka, przekonań politycznych, rasy czy religii, mają prawo do udziału i korzystania z działań IFLA².

Przedstawiane uwadze Czytelników wytyczne mają już długą historię. Pierwsze ich wydanie ukazało się w roku 1973. następne w latach 1977 i 1986. Autorzy we Wprowadzeniu podają w skrócie historię kolejnych wydań, zmian zachodzących w tytułach i treści publikacji, zależnych od zmieniających się warunków społeczno-ekonomicznych na świecie, decydujących o rodzaju i jakości pracy bibliotek, w tym także bibliotek publicznych. Aktualne wydanie z roku 2000 jest kolejną wersją tekstu, powstałą przede wszystkim ze względu na szybki rozwój technologiczny i komunikacyjny oraz przemiany organizacyjne, jakie zachodzą w ostatnich latach w sferze bibliotekarstwa publicznego.

Przy pierwszej lekturze zdziwić może poziom ogólności zapisów. Pamiętać jednak należy o charakterze takiego tekstu, a przede wszystkim - o gronie adresatów. Wedle deklaracji autorów. Wytyczne mają służyć bibliotekom pomocą na każdym poziomie rozwoju ich działalności. Podobnie jak (umieszczony w załącznikach) Manifest bibliotek publicznych UNESCO. Wytyczne sformułowano / myślą o pracownikach wszystkich bibliotek publicznych (i osobach z nimi współpracujących) na całym świecie, a więc w krajach o często krańcowo różnym poziomie dochodu, wykształcenia ludności, historii, możliwościach, a nawet uwarunkowaniach geograficzno-przyrodniczych. To grono odbiorców powoduje więc, że Wytyczne określają rzeczywiście niezbędne minimum, pozostawiając wypełnienie treścią nakreślonych ram już konkretnym zainteresowanym.

Umieszczona w tytule na pierwszym miejscu „działalność" sugeruje, że wszystkie zawarte w tekście postanowienia odnoszą się wyłącznie do działalności bibliotecznej i informacyjnej. Użyteczność zasobów bibliotecznych, ich dostosowanie do potrzeb aktualnych i potencjalnych użytkowników jest tu zasadą nadrzędną, nie oznacza to jednak, że Wytyczne koncentrują się tylko na udostępnianiu i informowaniu, a nic wspominają o takich procesach, jak gromadzenie czy opracowanie zbiorów. Przeciwnie - w tekście ujęto wszystkie aspekty pracy bibliotek publicznych, przedstawiając je jednak w świetle wymagań stawianych przez warunki rozwoju cywilizacyjnego i technologicznego oraz specyfiki danego środowiska lokalnego. Ma to wpływ m.in. na dostępność placówek w rozumieniu godzin otwarcia i odległości do pokonania, profil gromadzonych zasobów, dobór usług oferowanych społeczności lokalnej itd. Wysunięcie na plan pierwszy „działalności" nie jest więc zawężeniem zakresu Wytycznych, ale zasadą naczelną, do której dostosowywane są wszystkie aspekty funkcjonowania biblioteki publicznej.

Na gruncie polskiego bibliotekarstwa publicznego wspominanie czy odwoływanie się do norm wyznaczanych przez lid A i UNESCO nie jest niczym nowym. Wielokrotnie w publikacjach i dyskusjach konferencyjnych odwoływano się do nich. m.in. również w ciągu ostatnich kilku lal na konferencjach SBP dotyczących różnych szczebli bibliotek publicznych'. O ich wadze wspominał Jan Wolosz, mówiąc m.in.: Standardy stanowią nieodzowną pomoc dla kierownictwa biblioteki i bibliotekarzy. Mogą być ponux:ne w rozbudowie odpowiedniego księgozbioru, zatrudnianiu wykwalifikowanego personelu, określaniu właściwej wielkości powierzchni lokalowej. Zapewniają jednolitość i porządek. Są również potrzebne jako wytyczne dla określenia poziomu finansow ania, zaopatrzenia materialnego i zatrudnienia, by biblioteka była w stanie wypełniać swoje zadania wobec użytkowników. Standardy mają zasadnicze znaczenie dla planowania i oceny usług bibliotecznych. Jeśli nie są profesjonalnie opracowane i dostępne, bibliotekarze są narażeni na ryzyko ich określania przez ludzi, którzy nie mają o tym pojęcia.

Standardy (...) można definiować jako kryteria, za których pomocą można mierzyć i oceniać działalność biblioteczną. (...) Można je też pojmować jako modele idealne, modele procedur, miary ocen. narzędzia stymulacji przyszłego rozwoju i usprawnień czy jako instrumenty wspomagające podejmowanie decyzji

II

1

Strona główna IFLA: hup://www.itla.org.

2

-    Tamże.

' Por. np. J Wołasz: biblioteki publiczne w świetle standardów zagranicznych. W: Funk-eje ponad lokalne bibliotek publicznych - poziom powiatowy. Materiały z ogólnopolskiej konferencji nt. ..biblioteka powiatowa '99 - pierwsze doświadczenia i wnioski". KadomIJedlnia Letnisko. 20-22 września 1999. Warszawa 2000 s 14-24.