Finanse p stwa Wypych6 047

V/^UI(IC pIWWIWIM^ IłfK

cykliczność, co przejawia się w występowaniu okresów ożywienia gospodarczego oraz depresji gospodarczej, przy czym długość cyklu koniunkturalnego oraz ostrość wahań kształtują się nieregularnie i trudne są do precyzyjnego określenia. Okres ożywienia gospodarczego stanowi niewątpliwie okazję do umocnienia pozycji rynkowej i konkurencyjnej przedsiębiorstwa, o ile podjęte zostaną trafne decyzje intensyfikujące rozwój przedsiębiorstwa. Chodzi zarówno o decyzje inwestycyjne, jak i decyzje dotyczące sposobów pozyskiwania kapitału na ich finansowania. Z kolei w okresie recesji większą uwagę poświęcać należy utrzymywaniu płynności bieżącej, ograniczając produkcję stosownie do zmniejszającego się popytu i kontrolując wypłacalność odbiorców. Uzasadnione stają się także działania mające na celu obniżkę kosztów, ekspansję marketingową, racjonalizację struktury majątkowej.

Polityka budżetowa, polityka pieniężna oraz interwencjonizm stanowią elementy składowe polityki ekonomicznej państwa - ich celem jest dążenie do wywoływania określonych skutków gospodarczych o wymiarze makroekonomicznym. Polityka budżetowa (fiskalna) państwa realizowana jest rząd. Jej wpływ na sytuację finansową przedsiębiorstwa dokonuje się przede wszystkim za pośrednictwem systemu podatkowego. Zarządzając finansami przedsiębiorstwa należy zatem doskonale znać obowiązujący system podatkowy, jak również bacznie obserwować przewidywane kierunki jego zmian. Na tej podstawie wypracowana powinna być określona strategia podatkowa przedsiębiorstwa, uwzględniająca zróżnicowanie form opodatkowania, możliwości otrzymywania ulg i zwolnień podatkowych, zasady rozliczania i terminy płatności podatków, sankcje podatkowe itp. Ważnymi dla przedsiębiorstwa informacjami są ponadto wysokość deficytu budżetowego oraz założenia rządu w zakresie równoważenia dochodów i wydatków państwa. Na podstawie ich analizy można przewidywać nie tylko kierunki zmian systemu podatkowego, ale także tempo inflacji i stopy oprocentowania kredytów.

Polityka pieniężna (monetarna) państwa realizowana jest za pośrednictwem banku centralnego (Narodowego Banku Polskiego) i najogólniej rzecz ujmując polega na regulowaniu podaży i ceny pieniądza kredytowego. Na sytuację finansową przedsiębiorstwa wywiera wpływ przede wszystkim zmienność podstawowych stóp procentowych, która najczęściej znajduje odzwierciedlenie w zmianach poziomu oprocentowania kredytów bankowych. Przedsiębiorstwo powinno uwzględniać fakt zmienności stóp procentowych w prowadzonej polityce kredytowej, zwłaszcza w odniesieniu do kredytów krótkoterminowych, rozważając możliwość wykorzystania alternatywnych źródeł pozyskiwania kapitału. Nie bez znaczenia dla wyniku finansowego jest możliwość lokowania czasowo wolnych środków pieniężnych w bony i obligacje skarbowe, a także udział w operacjach dyskontowania weksli. Rentowność bonów i obligacji skarbowych oraz stopa dyskonta weksli zależą w dużej mierze od podstawowych stóp procentowych (redyskontowa i lombardowa), które określane są przez Narodowy Bank Polski. Upłynnienie kursu złotego sprawia, że interwencja banku centralnego w tym zakresie ogranicza się do sytuacji wyjątkowych. Nie mniej jednak dla przedsiębiorstw powiązanych z rynkami międzynarodowymi polityka kursowa ma znaczenie (zarówno po stronie eksportu, jak i importu). Przedsiębiorstwa te zmuszone są do wykorzystywania określonych instrumentów finansowych zabezpieczających przed ryzykiem zmian kursów walut.

Interwencjonizm państwowy realizowany jest przy zastosowaniu różnorodnych instrumentów finansowych. Najważniejszym z nich jest system ulg podatkowych, w przypadku gdy przedsiębiorstwo spełni określone warunki. Najczęściej są to zwolnienia podmiotowe i przedmiotowe w podatku dochodowym (ich zakres ściśle reguluje ustawa o podatku dochodowym), a także ulgi w podatku dochodowym związane z realizacją ściśle określonych zadań inwestycyjnych. Zwolnienia przedmiotowe i podmiotowe oraz preferencje dotyczą również podatku od wartości dodanej i akcyzowego. Możliwości wykorzystania systemu ulg podatkowych uwzględnia wspomniana już strategia podatkowa przedsiębiorstwa. Drugim ważnym obszarem oddziaływania interwencjonizmu państwowego, który może wywierać wpływ na sytuację finansową przedsiębiorstwa jest polityka celna państwa oraz system opłat wyrównawczych. Dotyczy to zarówno przedsiębiorstw powiązanych z rynkami międzynarodowymi, jak i przedsiębiorstw działających w dziedzinach szczególnie podatnych na konkurencję zagraniczną i na niebezpieczeństwo napływu produktów pochodzenia zagranicznego. Przejawem interwencjonizmu państwowego jest także system kontygentów limitujących dostawy towarów zagranicznych. Dla przedsiębiorstw produkujących na eksport ważne mogą być ustalenia umów międzynarodowych, określające zakres dostępności niektórych towarów na rynki światowe.

Oddziaływanie otoczenia politycznego na sytuację finansową

47