Foto2270

Służyć temu mają niektóre rozwiązania zawarte w raporcie o zagrożeniach bezpieczeństwa narodowego, takie |ak wskazanie najważniejszych zagrożeń poprzez stworzenie mapy ryzyka, określenie celów strategicznych, określenie priorytetów w reagowaniu na poszczególne zagrożenia. Dodatkowo poprawie współdziałania różnych służb maja służyć takie składowe planów zarządzania kryzysowego, jak stworzenie siatki bezpieczeństwa, wzajemna korelacja planów sporządzanych w oparciu o ustawy branżowe i prowadzenie wspólnych ćwiczeń (cykl planowania) jako stałego elementu weryfikacji zdolności do współdziałania.

3.2. Faza druga - przygotowanie

Kolejną możliwością uniknięcia sytuacji kryzysowej jest takie przygotowanie materiałowe, techniczne i organizacyjne, by udało się zapanować nad niekorzystnym rozwojem sytuacji. Służyć temu mają rezerwy państwowe, magazyny przeciwpowodziowe, rezerwy finansowe zarówno samorządu terytorialnego, jak i RM. Elementem przygotowań jest również edukowanie społeczeństwa tak, by osoby, które znajdą się w sytuacji zagrażającej ich zdrowiu, życiu bądź mieniu, potrafiły podejmować racjonalne działania zmniejszające to zagrożenie. Omawiana ustawa nie zawiera obowiązku edukowania, warto jednak zauważyć, że zadania w tym zakresie mogą wynikać z innych ustaw. Takie rozwiązania zawarto m.in. w ustawie o Państwowym Ratownictwie Medycznym" oraz w ustawie Prawo ochrony środowiska*¹. Jednakże dominującym dokumentem w tym zakresie jest ustawa o powszechnym obowiązku obrony w części dotyczącej obrony cywilnej. Zgodnie z nią uczniowie gimnazjów, zasadniczych szkół zawodowych, liceów ogólnokształcących, liceów profilowanych i techników, z wyjątkiem uczniów szkół dla dorosłych, podlegają obowiązkowej edukacji dla bezpieczeństwa*¹.

Niestety, pomimo kilku prób wprowadzenia zmian ustawowych i przekształcenia obrony cywilnej w ochronę ludności nadal obowiązuje zapis, zgodnie z którym do działań w czasie klęsk żywiołowych mogą być kierowane jedynie osoby, które zostały powołane do pełnienia służby w obronie cywilnej (to zaś dotyczy praktycznie tylko czasu mobilizacji i czasu wojny). Natomiast szkolenie powszechne w ramach samoobrony ludności jest ukierunkowane przede wszystkim na przygotowanie do samoobrony przed skutkami użycia broni masowego rażenia oraz innymi działaniami nieprzyjaciela. Jedynie ćwiczenia praktyczne mogą polegać na

^M Uusiiihal wrzrinii 2006 r. o Pzńwwowym Rjtowmctwie Medycznym (DzU nr 191, poz. 1410 ze zm.).

^Jl Pznl VTU iwowy z dnu 27 Łw>ctnu 2001 ł - Ram ochrony Irodownlu (tekst jedn. DzU z 2008 c nr 25, pog- ISO). ^M Art. IM usc I wij wy o powszechnym obowiązku obrony.

udziale w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska oraz usuwaniu ich skutków*¹. Takie położenie akcentów powoduje, że z uwagi na małe prawdopodobieństwo wystąpienia konfliktu zbrojnego w najbliższej przyszłości szkolenia takie nie są prowadzone w ogóle lub prowadzi się je w bardzo ograniczonym zakresie. W efekcie jeden z najistotniejszych elementów zarządzania kryzysowego nie jest należycie realizowany. Tak więc zasada powszechności, postulowana przez Instytut Spraw Publicznych jako jedna z podstawowych cech systemu zarządzania kryzysowego, nie została dotąd wprowadzona.

3.3. Faza trzecia - reagowanie

Faza reagowania jest często błędnie utożsamiana z całością zarządzania kryzysowego. Efektem takiego podejścia jest przekonanie, że realizacja zarządzania kryzysowego następuje dopiero po zaistnieniu zdarzenia nadzwyczajnego i sprowadza się do uruchomienia nowych procedur, odmiennych od stosowanych przy reagowaniu rutynowym. W konsekwencji u osób pełniących funkcję organu administracji ogólnej najczęściej pojawiają się dwie postawy. Postawa bierności - po to mam komendantów, by wiedzieli, co mają robić i lepiej im nie przeszkadzać, lub postawa zbyt aktywna - skoro powierzono mi funkcję organu kierowniczego, to automatycznie najlepiej wiem, jak gasić np. pożary. Obie te postawy są błędne i w konsekwencji mogą doprowadzić do postawienia takim osobom zarzutu bądź niedopełnienia, bądź przekroczenia własnych uprawnień. Stąd fazie tej należy poświęcić szczególną uwagę.

Zacznijmy od definicji. Według S. Augustyna celem fazy reagowania jest dostarczenie pomocy poszkodowanym i ograniczenie wtórnych zniszczeń i strat*. Jednak przypisane organom zarządzania kryzysowego zadanie „kierowania monitorowaniem, planowaniem, reagowaniem i usuwaniem skutków zagrożeń” nie może być odczytywane jako uprawnienie do dowodzenia ani jako prawo do zmiany czy ingerenqi w treść decyzji organów właściwych w danej sytuacji w myśl ustaw branżowych. W szczególności dotyczy to właśnie fazy reagowania.

Aby wyjaśnić, czym jest kierowanie reagowaniem, należy opisać zasady nabywania uprawnień przez poszczególne organy administracji publicznej. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia^{1 2}. Z tej generalnej zasady wynika

39

1

^u Tamie,- .ani 168 ust. 1 i 3.

^M S. Augustyn, iIł cvt , v U.

2

Ait. 87 ust 1 Konstytuqi RP.