IMAG0028

wykni/ystującit legalne możliwości samoobrony narodu i spoteg/swama jego 4,^

I kuli 111 nlnycli. Analogiczne do ..młodych” stanowisko sformułował wówczas w |'olemi/u)i|c w broszurze Polityka samobójstwa (1872) z programem    // _/r, T    , *⁷

..cierpliwość, legalność, skromne, ciche, organiczne działanie” jako środki ule bylu narodowego.

W dziedzinie ekonomicznej pozytywiści występowali z ostra krytyka "fółoego nieudolności i lekkomyślności, feudalnych przesądów wobec pracy zarobkowej At*d> **

0    wzmożenie przedsiębiorczości, gospodarności, fachowości i zorganizowanego w+ptĄd/satm **** n zakładanie fabryk, warsztatów i przedsiębiorstw handlowych, unowocześnienie produż' „J, Iwoi zenie instytucji kredytowych i szkolnictwa zawodowego. Szczególnie pzIkfHisiifa inzwnjn rzemiosłu, w którym mogłyby znaleźć zatrudnienie rzesze paupery/owanych

ze szlacheckich dworków. Każdy przejaw inicjatywy społeczne) w tych d/ic/ł/mwh wnaZ pozytywiści z satysfakcją i optymizmem, często niewspółmiernym do jego rzec/ywistegr/ //,„/ ✓> , *

W dziedzinie społecznej pozytywiści uważali, że cywilizacja przemysłowa 1 nnhiniu._ ,.._v ny ustrój kapitalistyczny stwarza pomyślniejsi niż dawniej warunki powszechnego dobrobyty Nauka i upowszechnienie oświaty wpłynie korzystnie na wzrost moralności, h

1    zro/umicnia obowiązków społecznych. Nieuchronne zaś przypadki niedoli hid/kiej 1 meszc/ęśu* mogą być złagodzone przez nowocześnie zorganizowane instytucje charytatywne

i/eńslwic winny dokonywać się stopniowo w sposób ewolucyjny. Wszystkie warstwy nta działa/ solidarnie i wykonywuć właściwe sobie funkcje w organizmie społecznym, zag/o/cme byty narodowego jako całości stwarzało dodatkową motywację tych haseł sohdarystycznych.

Adresatem programu były „klasy inteligentne”, wraz z zasymilowaną częścią i/ur/i^/, pochodzeniu niemieckiego i żydowskiego. Pozytywiści zwalczając relikty Crudałi/mu w    >

świadomości społecznej, m. in. ideę supremacji ziemiaństwa, głosili zarazem konieczność przysó/ sowania się wielkiej własności do nowych warunków ekonomicznych i aktywnego uc/oimum ziemiaństwa w całokształcie pracy organicznej. Szczególne jednak nadzieje wiązali z warstwami średnimi miasta i wsi. do których zaliczali również inteligencję zawodową. Przyznając potencjału* wartości społeczne masom ludowym — dostrzegali jednak na razie przede wszyttk rm ich nm. poziom moralny i ciemnotę. Toteż za jedno z najważniejszych zadań społecznych u/naoo „pracę u podstaw”, tzn. podnoszenie oświaty ogólnej i zawodowej ludu (przede wszystkim chłopów/ oraz krzewienie wśród nich świadomości narodowej, patronat nad działalnością chłopów na terenie samorządu gminnego i sądownictwa, zakładanie szkół, a potem kółek rolniczych i innych organizacji spóldziclczo-krcdytowych.

Rozpowszechnienie oświaty uważali pozytywiści nie tylko za dźwignię dobrobytu, ale 1 za drogę do demokracji społeczeństwa. „Pozytywizm pragnąłby znieść zaporę, odgradzającą uprzywi lejowanych od upoślcdzonyych, i to za pośrednictwem po prostu nauki — pisał Oiimek/wski (Pozytywizm i pozytywiści). — Chciałby rozpowszechnić do najszerszych granic tę myśl, że oświata dla wszystkich jest koniecznie zbawienna, że jedynie samoistna działalność mas zdoła przynieść skutki pożądane”.

Pozytywiści byli zwolennikami demokracji burżuazyjncj; nic mogli oczywiście w pełni ujawniać w druku sympatii dla jej instytucji politycznych, wytrwale natomiast propagowali idee wszechstronnej demokratyzacji stosunków międzyludzkich. W latach pozytywistycznej ofensywy zasady równości społecznej nic były bynajmniej oczywistością Stąd potrzeba 1 doniosłość wywodów publicystycznych, w których argumentowano, że „nauka nic zna lepszych 1 gorszych odmian zajęciu, ani gatunkuje krwi ludzkiej podług urodzenia. Ona zna tylko człowieka 1 w irmc praw przyrodzonych domuga się dla niego praw społecznych” (Świętochowski, Praca u podstaw),

Dawnym hierarchiom, ogruniczcniom i uprzedzeniom stanowym, fanatyzmowi 1 dysk rymmą cjom wyznaniowym przeciwstawiał pozytywizm prawo każdej jednostki do swobody postępową nia, laicyzację obyczajowości i instytucji, zasadę tolerancji dla różnych wierzeń i przekonań.

Obok postulatów powszechnej produktywizacji i społeczne) użyteczności każde) jednostki idee te stanowiły podstawę programu pozytywistycznego w kwestii kobiecej. Główną drogę do równouprawnieniu kobiet (chodziło tu wyłącznie o kobiety spośród „klas inteligentnych**) wiato być wykształcenie, które zapewni im intelektualną samodzielność i przygotuje do pracy zawodowej.

Nm podobnych założeniach opierał się również program pozytywistów w kwestii żydowskiej Zwalczali oni obustronne przejawy fanatyzmu i ksenofobii, dążyli do zintegrowania spoi żydowskiej / narodem polskim. Asymilacja miała jednak łączyć się z zachowam®® woj/cs/owej i wartościowych tradycji kulturowych judaizmu, f tu główny nacisk padał on acwflBf ‘•światy 1 wychowania, która udostępni Żydom kulturę współczesną i wszczepi im poczucar więa obywatelskiej z nolskim otoczeniem. _ ________'