24554

gatunek może określać tylko sferę możliwości. Jeśli określa sferę konieczności - jego reguły są uznawane za jedynie wartościowe;

gatunek jako element świadomości literackiej epoki - świadomość publiczności literackiej - kwestia rozpoznawalności gatunku. Rozpoznawalność to sygnał jego (gatunku) położenia w danej rzeczywistości kulturowej; gatunek - element porozumienia między pisarzem a czytelnikiem, projektuje zachowanie odbiorcy;

jako element kultury masowej - sygnalizuje odbiorcy, czego ten ma oczekiwać, wiąże się ze sposobem rozpowszechniania;

gatunek to pewna jednostka semantyczna, sugeruje czytelnikowi, jakich znaczeń może się spodziewać, sygnalizuje odbiorcy typy sensów (nie same sensy) wypowiedzi; poetyka historyczna rekonstruuje sytuację gatunku literackiego; epoka nie uświadamia sobie właściwego sposobu działania gatunku, jest ograniczona; gatunek jako zespół dyrektyw jest naprawdę systemem - zespołem czynników i środków umożliwiających dany sposób literackiego mówienia. Konkretnego utworu nie można rozpatrywać jako gatunku (parole: langue = utwór: gatunek); system gatunkowy tkwi w systemie językowym;

system gatunkowy ma charakter cząstkowy - 1) nie musi określać wszystkich wypowiedzi literackich, 2) składa się z zespołu podsystemów, czyli z systemów poszczególnych gatunków, które na siebie działają;

według Cejtlina - zasada podziału na rodzaje jest poza historyczna, a na gatunki -historyczna;

by zrekonstruować system gatunkowy epoki trzeba wiedzieć, jak wyglądał on w innych epokach;

system gatunkowy - wypadkowa elementów stałych i zmiennych, wynik ich spięć dialektycznych;

dialektyka identyfikacji i dyferencjacji - identyfikacja to powtarzalność elementów; które decydują o ciągłości gatunku i pozwalają mu istnieć w obrębie nawarstwiających się zmian - to sprawa inwariantów gatunkowych. Inwarianty decydują o ciągłości gatunku i zakładają obecność zmian. Inwariantem może być wszystko, co pozwala zidentyfikować gatunek;

system gatunkowy to struktura pod działaniem koniunktur (struktura - ma elementy stale, jest chwiejną równowagą. Koniunktura - dążności w obrębie struktury, zasadniczo jej nie zmieniające). Wobec gatunku funkcję koniunktury pełni prąd literacki;

strukturalizacja i destrukturalizacja w gatunku, życie gatunku: przekształca się on, ale zachowuje wspomnienie swej przeszłości;

s. 141 system gatunkowy nie jest nigdy całością złożoną z jednolitych układających się harmonijnie zasad, niezwykle ważny jest występujący w jego obrębie zespół spięć konfliktowych, spięć chociażby pomiędzy takimi elementami systemu jak tradycja i elementy, które w tej tradycji nie są zawarte;

synchronicznie - ważne jest współdziałanie różnych podsystemów gatunkowych; diachronicznie - ważne zachowanie się gatunku pod wpływem działania koniunktur, dochodzenie gatunku do najbogatszej postaci;

gatunek literacki to zjawisko systemowe i historyczne, fakt świadomości literackiej i zespół reguł, element rzeczywistości historycznoliterackiej i narzędzie opisu; gatunek - system wśród systemów; gatunek to element konwencji literackich.

2