IMAG0312

Z ROZMYŚLAŃ O BERGSONIE

W każdym systemie metafizycznym to, co stanowi jego rdzeń, główna zasadę, objawienie - jest niedowiedzione. Reszta, ta dowiedziona reszta, jest tylko logicznym rozgałęzieniem tego pierwszego założenia. Trzy substancje Kartezjusza, Bóg Spinozy, monady Leibniza, wola Schopenhauera - to wszystko słowem, co jest najdroższe i najbliższe sercu samego twórcy, jest jednocześnie - najdalsze, najmniej uzasadnione, najmniej logiczne, mówmy prościej: zgoła niedowiedzione. Gdyby bowiem na tę „najdroższość” znalazły się dowody, reszta systematu, to znaczy myśli poszczególne wypływające z głównego, nielogicznego źródła, byłyby oczywiście nieodparte i stanowiłyby tylko logiczne porozumienie się twórcy z ogółem zwyczajnych śmiertelników. Na tym bowiem polega powszechność i najważniejsze zadanie logiki, być esperantem dla ludzi różnych wyznań i przywidzeń ideowych, byc punktem zbornym duchów, które nic prócz logiki wspólnego ze sobą nie mają i mieć nie mogą. Duchy te w najtajniejszych swoich uniesieniach twórczych - nie są logiczne: poczynają zawsze w niemożliwości i aż do końca pozostają sprzeczne ze sobą, to znaczy - wierne sobie wbrew wszelkim wymaganiom logiki.

Kant, piszący o rzeczy samej w sobie, czyż nie jest z punktu widzenia logiki zdarzeniem niemożliwym, obrazem potwornym? Czyżbyśmy nie mogli go zapytać, jakim prawem wie, jakim prawem domyśla się o istnieniu rzeczy samej w sobie, która zgodnie z jego własnym mniemaniem jest niedostępna naszemu

7