Image 140

^koncernó_w ' ^rafineri_6i

elektrycznego, firmy produkujące lakiery samochodowe, itp. W skład naftowych wchodzą firmy poszukiwań i wydobycia ropy naftowej przedsiębiorstwa dystrybucji benzyn i oleju, stacje benzynowe, itp.

Konglomerat

Konglomeraty zaczęły powstawać po II wojnie światowej jako wyraz ek 4 sji dużych firm monopolistycznych i rozszerzania ich tradycyjnych działal^H' na inne dziedziny produkcji i handlu.

Monopol dominujący w danej dziedzinie produkcji zdobywa udziały w firm z różnych gałęzi, zwłaszcza w tych, gdzie istnieje mniejsza koncentracja _pr(2v kcji. W ten sposób monopol inwestuje swoje zyski monopolowe i dywersyfik ^U* rodzaje produkcji i rynków zbytu. Celem dywersyfikacji jest nie tylko osiągfl zysków z dodatkowych dziedzin, lecz również rozłożenie ryzyka na więks*⁶ liczbę różnorodnych sfer działania.

Rozszerzanie działań monopolu na inne dziedziny może mieć także związek z unikaniem oskarżeń o praktyki monopolistyczne, które mogą się pojawić wówczas, kiedy monopol koncentrowałby wszystkie swoje środki na rozwijaniu dotychczasowej, zmonopolizowanej w znaczącym stopniu, dziedziny.

Przykładem konglomeratu jest dzialąjąca na polskim rynku firma amerykańska Procter and Gamble, która zajmuje istotne miejsce nie tylko w produkcji artykułów sanitarnych dla kobiet i dzieci (ponad 60% produkcji tych wyrobów) lecz również w produkcji past do zębów, proszków do prania, maszynek do golenia oraz kawy. Inna, znana firma PepsiCo, która w Polsce wykupiła dominujące udziały Wedla, wytwarza zarówno napoje chłodzące jak i sprzęt sportowy (rakiety i piłki tenisowe, znane pod nazwą Wilson).

Holding

Holding jest stosunkowo skomplikowaną formą monopolizacji, pozwalającą na kontrolowanie znacznej ilości przedsiębiorstw. Holding jest przedsiębiorstwem (najczęściej spółką akcyjną), które poprzez posiadane akcje innych przedsiębiorstw (dosłowne „trzymanie” akcji) sprawuje kontrolę nad nimi.

Spółka akcyjna jest taką formą prawną przedsiębiorstwa, w której władzę sprawują akcjonariusze (współwłaściciele przedsiębiorstwa). Teoretycznie należy posiadać przynajmniej 51% wszystkich akcji, aby decydować o działalności spółki. W rzeczywistości mamy często do czynienia z rozproszeniem akcji. Cześć akcji (np. 20-30%) należy do bardzo wielu właścicieli, z których każdy posiada niewielką ilość akcji. W rezultacie skupienie w ręku jednego właściciela znacznie mniej niż 51% akcji pozwala na całkowitą kontrolę spółki. Im większe rozproszenie akcji, tym mniejsza jest ilość akcji potrzebna do władania spółką.^

Przypuśćmy, że trzej właściciele, z których każdy posiada kontrolowaną ilosc akcji odpowiednio w firmie A, B i C tworzą nową spółkę w formie holdingu. Właściciele kontrolujący firmy A, B i C dysponują nie tylko kapitałem własnyrn lecz również kapitałem wszystkich pozostałych akcjonariuszy poszczególny przedsiębiorstw. W rezultacie holding kontroluje kapitały znacznie większ . aniżeli jego własne.

Holding może również powstać w wyniku kupowania akcji przedsiębiorstw giełdzie.

częściej holdingi tworzą wielkie firmy przemysłowe lub finansowe (banki) kontrolowania przedsiębiorstw powiązanych z ich działalnością. Jednym I^cewję(<szych holdingów w skali światowej jest General Motors.

WO ANTYMONOPOLOWE

gnania przedsiębiorstw lub innych podmiotów gospodarczych zmierzające uzyskania pozycji monopolisty na rynku ograniczają konkurencję, która jest ^d°Hnvm z podstawowych elementów gospodarki rynkowej. Negatywne kon-* kwencje monopolizacji znajdują swój wyraz zarówno w ekonomicznej, jak ^nołecznej sferze funkcjonowania gospodarki. Porównując sytuacje przedsię-horstwa na rynkach konkurencji doskonałej i monopolistycznej stwierdziliśmy, e przedsiębiorstwo działające na rynku doskonale konkurencyjnym wytwarza L stanie równowagi długookresowej) więcej produkcji po cenie niższej, aniżeli przedsiębiorstwo monopolistyczne. Podobnie jest w przypadku rynku czynników produkcji - optymalna wielkość zatrudnienia czynnika pracy przez monopol jest mniejsza od optymalnego zatrudnienia przedsiębiorstwa doskonale konkurencyjnego.

Pozycja monopolisty umożliwia nie tylko ustalenie ceny monopolowej, która jest mniej korzystna dla kupujących aniżeli cena na rynku konkurencyjnym. Monopol może również stosować dyskryminację cenową lub narzucać swoje warunki cenowe wykorzystując posiadaną pozycję dominującą.

Teoria ekonomii wsparta wieloma doświadczeniami praktyki gospodarczej wykazuje, iż monopolizacja produkcji, sprzedaży lub zakupów prowadzi do mniejszej efektywności alokacji zasobów (mniejszej efektywności gospodarowania) w porównaniu do wolnej konkurencji.

Szczególnie niebezpieczne dla konkurencji gospodarczej są jawne lub ukryte praktyki zmierzające do tworzenia karteli lub innych form monopolizacji, których celem jest wyeliminowanie konkurentów i dyktowanie warunków na zmonopolizowanym w ten sposób rynku.

Konieczność przeciwdziałania monopolizacji została już dość dawno zauważona w wielu krajach rozwijających gospodarkę rynkową. Krajem, w którym powstały pierwsze przepisy prawne o ochronie konkurencji były Stany Zjednoczone.

Burzliwy rozwój gospodarki amerykańskiej pod koniec XIX wieku prowadził ⁰ Przekształceń struktur gospodarczych oraz do powstania dużych orga-'zacji monopolistycznych w formie trustów. Koncentrując działalność gospo-_L^arczą w rękach niewielkiej grupy kapitalistów trusty opanowały znaczącą część

i przemysłu USA. Niekontrolowana działalność trustów spotkała się ze

handlu

^2c*^ecydowanym sprzeciwem społeczeństwa amerykańskiego. Znalazło to wyraz

281