img085

Proponowany przez M. Ziemską model postaw rodzicielskich zawiera cztery postawy negatywne i cztery przeciwstawne im postawy pozytywne

odtrącająca

akceptacjch^	uznanie \praw
współdziel łanie	Jrozumna ^s\moboda

Ryc. 3. Model typologii postaw rodzicielskich właściwych i niewłaściwych

unikająca

nadmiernie

wymagające nadmiernie

chroniąca

Istotnym walorem przedstawionego modelu jest wzajemne powiązanie prawidłowych i nieprawidłowych postaw. Postawie odtrącającej, charakteryzującej się emocjonalnym odrzuceniem dziecka, niechęcią do zajmowania się nim, przeciwstawia się postawę akceptacji dziecka, darzenia go miłością i zainteresowaniem dla jego działalności. Postawie nadmiernie wymagającej — postawę uznawania praw dziecka; nadmiernie chroniącej — rozumną swobodę; unikającej — współdziałanie z dzieckiem w różnych trudnych dla niego sytuacjach. Takie ujęcie przeciwstawnych sobie postaw: właściwych i niewłaściwych ma także znaczenie dla pracy terapeutycznej. Wskazuje bowiem kierunek pracy z rodzicami zmierzającej do korekty ich postaw wobec dziecka. Formy nieprawidłowych kontaktów rodziców z dzieckiem wyrażają się według M. Ziemskiej przede wszystkim w nad- ¹

miernym dystansie wobec niego, przejawiającym się w kontakcie agresywnym lub ucieczce od kontaktu oraz w nadmiernej koncentracji na dziecku: stałym korygowaniu jego zachowania lub kontakcie zbyt bliskim, charakterystycznym dla wcześniejszych okresów rozwoju dziecka. Autorka opisując szczegółowo różnego typu cząstkowe, nieprawidłowe kontakty analizuje także ich negatywne konsekwencje dla rozwoju dziecka ^{2 3} Rozpatrując przyczyny niewłaściwych ustosunko-wań rodziców do dziecka wskazuje się między innymi na fakt, że źródłem ich mogą być błędne założenia istniejące już w momencie zawierania małżeństwa. Jeśli motywacją zawarcia związku małżeńskiego jest np. chęć podwyższenia statusu społecznego lub ucieczka z domu rodzicielskiego, to względy uczuciowe nie grają w tych przypadkach większej roli, a atmosfera stworzona przez ludzi nie związanych uczuciem miłości, często pełna wzajemnych rozczarowań i nieporozumień, nie sprzyja prawidłowemu rozwojowi dziecka.

Wielu autorów wskazuje na fakt, że matki, które nie potrafią darzyć swojego dziecka miłością, same zazwyczaj pochodzą z rodzin, w których nie miały zaspokojonej potrzeby bliskiej i serdecznej więzi ze swoimi rodzicami. Y. C. Alanen, J. K. Rekola, A. Stewen, K. Takala, M. Tuovinen², badając ro-

128

1

Tamże, s. 182.

2

   W niniejszej publikacji ograniczę się jedynie do zasygnalizowania problemu, nie chcąc powtarzać danych dostępnych w innych licznych publikacjach autorki. Por. M Ziemska: Postawy rodzicielskie i ich wpływ na osobo-u>nść dziecka. W* Rodzina i dziecko. Warszwa 1980, PWN; M. Ziemska: Rodzina a osobowość. Warszawa 1979, Wie-

3

   .1 Powszechna, wyd. III; M. Ziemska: Zagadnienia od-if/hili/uuniia na postawy rodzicielskie przy psychoterapii (///••» ku nerwicowego. W: Problemy psychoterapii pod

•    • - i i Ciizywak-Kaczyńskiej.

•    V. n. Alanen in collaborątion with J. K. Rekol, A. Ste-W» n, i T.iUala, M. Tuovinen: The family in the patho-