img134 3

peptonów, polipeptydów i peptydów. Gdy w środowisku brakuje prostych form azotu, enzymy proteolityczne są często enzymami indukowanymi, produkowanymi przez komórki drobnoustrojów. Drobnoustroje proteolityczne stanowią liczną grupę o bardzo zróżnicowanym składzie jakościowym. Dalszy etap rozkładu białek stanowi uwalnianie cząsteczek aminokwasów z peptydów. Zdolność proteolizy jest rozpowszechniona wśród grzybów i bakterii. Spotyka się również promieniowce wykorzystujące azot białkowy. Zdolność rozkładania kazeiny i rozpuszczania żelatyny jest uważana u bakterii za cechę taksonomiczną. Niektóre drobnoustroje rozkładają białko tylko w ilościach potrzebnych im do spożycia, inne prowadzą ten proces znacznie intensywniej, pozostawiając duże ilości produktów rozkładu w środowisku. W związku z tym na zestalonym podłożu żelatynowym można zaobserwować albo tylko wzrost kolonii bakterii lub grzybów, albo wzrost i rozpuszczanie żelatyny wokół kolonii w wyniku jej rozkładu pod wpływem aktywnych proteaz. Do typowych drobnoustrojów proteolitycznych zaliczamy te, które rozkładają białko w dużym nadmiarze. Należą do nich liczne gatunki z rodzajów: Pseudomonas fluorescens, Ps. aeruginosa, Bacillus cereus, Bacillus mycoides, Clostridium sporogenes oraz pleśnie Pe-nicillum, Aspergillus, Mucor, Fusarium.

7.2. Amonifikacja

Dalszym etapem mineralizacji azotu organicznego jest amonifikacja, która prowadzi do powstania amoniaku - najbardziej zredukowanej formy azotu mineralnego. Amonifikatory, podobnie jak drobnoustroje proteolityczne, stanowią grupę o bardzo różnym składzie gatunkowym. Ta grupa bakterii może korzystać z różnych aminokwasów, ale mogą one też wykorzystywać jako źródło azotu tylko wybrane aminokwasy. Amonifikacja może być procesem tlenowym i beztlenowym. W zależności od rodzaju enzymów i sposobu ich działania w warunkach tlenowych, oprócz amoniaku, powstają -jako produkty rozkładu - ketokwasy lub lotne kwasy tłuszczowe. W warunkach beztlenowych pod wpływem dekarboksylaz produktami przejściowymi mogą być aminy, C0₂ oraz inne produkty redukcji, jak indol. Duża grupa drobnoustrojów ma zdolności amonifikacyjne: są wśród nich tlenowce, beztlenowce, psychro-, mezo- i termofilne organizmy, przystosowane do rozwoju w środowisku kwaśnym i alkalicznym, mniejszej i większej wilgotności. Wśród form tlenowych wyróżniamy:

•    nieprzetrwalnikujące - Pseudomonas, Alcaligenes, Fkwobacterium, Pro-teus, Escherichia coli, Enterobacter, Serratia, Micrococcus;

•    przetrwalnikujące tlenowce - Bacillus subtilis, B. mesentericus, B mycoides, B. cereus, B. megaterium;

•    beztlenowce - Clostridium sporogenes, Cl. tetani, Cl. botulinum, Cl. per-fringens.

58