img184

296

nych wzmianek w wyliczeniach Olbrzymów pokonanych przez Thora¹. W jednym przypadku wyprawę do świata Olbrzymów podejmuje Loki, gdy bogowie zmuszają go, by odzyskał Idunn, którą wcześniej zdradliwie oddał w moc Olbrzyma Thjaziego².

Olbrzymi pełniąc rolę przeciwników Asów pozwalają pokazać w mitologii walory bogów. Ale jako tacy stają się postaciami z drugiego planu mitów. Dlatego zmuszeni byliśmy przedstawić ich razem z bogami, przede wszystkim wraz z Thorem. Olbrzymki jako partnerki bogów pojawiają się głównie w ich cieniu. Niektóre pełniły wszakże bardziej samodzielną rolę. Także nieliczni Olbrzymi pojawiają się jako postacie związane z bogami. Teraz więc dla odmiany należy przedstawić dwóch Olbrzymów, Aegira i Mimira, których stosunki z bogami były co najmniej poprawne. Problem w tym, że w przypadku obu istnieją wątpliwości, czy nie należałoby zaliczyć ich do grona bogów. Mówiące o nich przekazy zdecydowanie uznają ich jednak za Olbrzymów, a źródeł nie należy poprawiać. Można też zauważyć, że pomimo poprawnych stosunków Mimira z Asami, Olbrzymi idący do walki z bogami w ragnarók nazwani są w Yoluspa (46) mianem „synów Mimira”.

11.1.1. Aegir

Aegir był Olbrzymem (jotunem) o cechach bóstwa akwatycznego. Jego imię oznacza „morze, wodę” i wywodzi się je od germańskiego *aquiaz, które można zestawić z łacińskim aqua (R. Simek 1995, 3). Dawność postaci Aegira poświadcza skald Egil Skalla-Grimsson (Sonatorrek 8). Tak w Eddzie poetyckiej jak i w poezji skaldów nazywany był też imionami Hler i Gymir³. Ojcem Aegira był Fomjotr. Snorri (Skaldskap. 27) podając peryfrazy wiatru stwierdza, że można go nazwać „synem Fomjotra, bratem Aegira lub ognia”. Aegir występuje tu więc w roli uosobienia wody, postawionej na równi z innymi elementarnymi siłami natury: wiatrem i ogniem. W późnośredniowiecznych tekstach tożsamy z Aegirem Hler określany jest jako syn Fomjotra (R. Simek 1995, 100-101).

Aegira kojarzono z warzeniem piwa, Egil nazywa go mianem olsmidr, „warzący piwo”⁴ (Egil Skalla-Grimsson, Sonatorrek 8; por. Hym. 3, Ls. 65). Jego postać łączono z obfitością żywności (Hymiskvida 1), gościnnością i ucztami. Sceną akcji eddaicznej Lokasenny jest uczta w jego hali, gdzie Aegir podejmował bogów. Wspomina o niej też Grimnismal (45). Trzeba tu zresztą powiedzieć, że to oni wprosili się do niego w gościnę, a Olbrzym usiłował uniknąć wizyty bogów (Hymiskida, 1-3). Aliści według Snorriego Sturlusona również Aegir odwiedzał bogów w Asgardzie i był tam podejmowany ucztą (Skaldskap. 1).

Snorri {Skaldskap. 33; por. Ls. proza wstępna) objaśniając pochodzenie ken-ningu złota określanego jako „ogień Aegira” podaje, że gdy Asowie przybyli do niego na ucztę i zasiedli na swych miejscach „Aegir kazał przynieść i położyć na podłodze hali lśniące złoto, i w ten sposób mieli podczas uczty dosyć światła, gdyż świeciło jak ogień, podobnie jak w Walhalli miecze, służące tam za ogień”. Według Snorriego na uczcie u Aegira była także Ran. „Ale bogowie obawiali się, że Ran ma ze sobą sieć, w którą łowi wszystkich ludzi, którzy utopią się w morzu”. W Fridthjofs sadze (3: FN 3, 256-257) jej bohater, kochający królewnę Ingibjorgę, podczas sztormu wspomina o swoim możliwym zatonięciu w morzu:

Teraz będę musiał Pójść do łoża Ran A ktoś inny będzie Miał moją Ingibjorgę.

Potem mówi też jednak o śmierci w sztormie jako o pochłonięciu przez Aegira, „ojca bogactwa” (audigr fadir) i zrabowanych przez siebie skarbach, które będą jego ozdobą „pośrodku sal Ran”.

Aegir był bowiem mężem {Skaldskap. 25, 33, 61) bogini morza Ran⁵, podobnie jak on znanej już pierwszym skaldom. Egil {Sonatorrek 7) oskarża ją o to, że zabrała mu syna (który zginął na morzu), potwierdzając przy okazji, że już w jego czasach uważano ją za żonę Aegira⁶. Imię Ran oznacza istotę „rabującą” (od ran), zabierającą życie (J. de Vries 1962, 433). Jej postać jest więc przeciwieństwem podobnego do Njorda, na ogół przyjaznego i gościnnego boga morza, a może tylko uosobieniem drugiej, gorszej strony tego żywiołu (R. Simek 1995, 323).

1

   Patrz wyżej, s. 140.

2

   Patrz wyżej, s. 261.

3

   Ls., wstęp prozą; Skaldskap. 1 i 25; u skaldów może także jako Valthognir, patrz M. Kristen-sen 1930-1931,70-71.

4

   Egil Skalla-Grimsson, Sonatorrek 8; por. Hym. 3, Ls. 65.

5

   Podana przez R. Simka (1995, 3) informacja, że Snorri w Skaldskap. 31 uznał Ran za córkę Aegira, nie znajduje oparcia w tekście.

6

   M. Kristensen 1930-1931, 71, gdzie dalsze przykłady występowania Ran w poezji skaldów.