img204

micznych i ich niespotykanie wysoką aktywnością fizjologiczną. W związku z tym stanowią one czynnik utrzymujący równowagę biologiczną, tzn: jako homeostazę danego układu. Rozwój mikroorganizmów i ich rozmieszczenie w glebie zależą od wielu czynników, jak: temperatura, woda, powietrze, źródła węgla i energii, źródła azotu, sole mineralne, odczyn środowiska. Rozmieszczenie drobnoustrojów w glebie nie jest równomierne. Liczniej występują w otoczeniu korzeni roślin, tzw. ryzosferze. Glebę zamieszkują głównie organizmy tlenowe, dlatego najwięcej mikroorganizmów znajduje się w powierzchniowej warstwie gleby, do głębokości 30 cm, gdzie dochodzi powietrze. W głębszych warstwach ich ilość szybko spada, ale nawet na głębokości kilkudziesięciu metrów można jeszcze znaleźć liczne bakterie.

Drobnoustroje odgrywają w glebie dwojaką rolę:

•    rozmnażają się i przerabiają materię organiczną, tworząc biomasę własnych komórek, oraz gromadzą substraty potrzebne do uzupełnienia zapasów swoistej substancji organicznej gleby, jaką jest próchnica;

•    rozkładają i mineralizują związki organiczne, przez co wprowadzają w ponowny obieg pierwiastki niezbędne do produkcji roślinnej opartej na asymilacji dwutlenku węgla z atmosfery.

Mikroorganizmy w glebie są bardzo zróżnicowane, a ich podział oparto na następujących kryteriach:

•    klasyfikacji naturalnej - ten system podziału stosuje się najczęściej do rozróżnienia wyższych grup taksonomicznych, jak: bakterie, promieniowce, grzyby pleśniowe, glony;

•    grupach morfologicznych - podział ten stosuje się wówczas, gdy jest potrzebne szybkie sklasyfikowanie dużego zespołu bakterii na określone grupy. Wyróżnia się najczęściej ziarniaki, pałeczki, laseczki, a także bakterie Gram-dodatnie i Gram-ujemne;

•    grupach fizjologicznych - podział ten stosuje się przede wszystkim do charakterystyki zespołów glebowych, a zwłaszcza do zmian zachodzących w całym zespole. Kryterium podziału stanowią tu cechy fizjologiczne, umożliwiające charakterystykę zespołu pod względem funkcjonalnym.

Uwzględniając stosunek drobnoustrojów do różnych warunków środowiska, można wyróżnić następujące grupy fizjologiczne:

•    fototrofy i chemolitotrofy;

•    chemoorganotrofy, w tym: prototrofy i auksotrofy;

•    tlenowce, beztlenowce, względne beztlenowce i mikroaerofile;

•    psychrofile, mezofile i termofile;

•    wrażliwe i niewrażliwe na zakwaszenie środowiska.

Bardzo często rozróżnia się różne grupy drobnoustrojów na podstawie ich wymagań pokarmowych lub zdolności metabolicznych:

•    bakterie proteolityczne - rozkładające azotowe substancje organiczne (białka) w wyniku procesów tlenowych i beztlenowych (gnilnych);

•    bakterie amonifikacyjne - wydzielające amoniak ze związków organicznych (aminokwasów, mocznika, kwasu moczowego);

129