img977

Levi-Strauss

stanowi continuum. Nie ma żadnej wyraźnej linii oddzielającej zieleń od żółci lub żółć od czerwieni. Rozpoznawanie przez nas kolorów jest reakcją na zmiany jakości światła - szczególnie jego natężenia, powodującego różnicę między barwą ciemną i jasną, oraz długości jego fal. Fale stają się coraz krótsze w miarę posuwania się od podczerwieni do nadfioletu, podczas gdy

remperatura' zmniejsza sręj natężenie “światła' równa się zeru na obu krańcach widma, a osiąga swoje maksimum w jego środku, tj. w kolorze żółtym¹. Dzięki własnościom ludzkiego mózgu continuum to zostaje podzielone na odcinki, tak że niebieski, zielony, żółty, czerwony itd. wydają nam się zupełnie „różnymi” kolorami. Ów mechanizm porządkujący naszego mózgu działa w ten sposób, że każdego, kto nie jest daltonistą, łatwo nauczyć odczuwania, że zieleń jest przeciwieństwem czerwieni, tak samo jak czerń jest przeciwieństwem bieli. I rzeczywiście w naszej kulturze zostaliśmy tak nauczeni, wobec czego uważamy za uzasadnione używanie sygnałów zielonego i czerwonego, jak gdyby odpowiadały one znakom plus i minus. Mamy zresztą wiele innych przeciwstawień, w których kolorem kontrastowym w stosunku do czerwieni są również inne kolory - czarny, biały, niebieski lub żółty. Zawsze jednak, gdy grupujemy kolory w tego typu opozycyjne pary, czerwony ma to samo znaczenie: uważany jest za kolor oznaczający niebezpieczeństwo. Stąd czerwone kurki przy kranach z gorącą wodą, oznakowanie przewodów pod napięciem, zapisy debetów w księgach rachunkowych czy znaki „stop” przy szosach i torach kolejowych. Ten sam wzór występuje także w wielu innych kulturach. Często wyjaśnia się całkiem otwarcie,

że „niebezpieczeństwo” czerwieni pochodzi od „naturalnego” skojarzenia z krwią.

W każdym razie u nas w przypadku drogowych i kolejowych sygnałów świetlnych zielone znaczy jedź, zaś czerwone znaczy stój. W wielu sytuacjach to wystarczy. Jeśli jednak chcemy wymyślić inny sygnał mający pośrednie znaczenie, jak np. przygotuj się

■aó-zactsię do_t ru *_{S B},-s z e n i a, wówczas wybieramy kolor żółty. Robimy tak dlatego, że w widmie kolorów żółty leży pośrodku mię-dzyzielonym iczerwonym.

W powyższym przykładzie uporządkowanie kolorów w ciągu zielony - żółty - czerwony odpowiada uszeregowaniu w instrukcji: jedź - uwaga - stop; zarówno system kolorów, jak i system sygnałów mają tę samą „strukturę”, jeden jest transformacją drugiego.

Proszę zauważyć, w jaki sposób doszliśmy do tej transformacji:

a)    widmo kolorów występuje w przyrodzie jako continuum;

b)    w interpretacji umysłu ludzkiego continuum to składa się z oddzielnych segmentów;

c)    umysł ludzki poszukując odpowiednich symboli dla oznaczenia przeciwieństwa +/- wybiera kolory zielony i czerwony;

d)    brak ciągłości spowodowany ustaleniem dwu przeciwstawnych biegunów nie zadowala ludzkiego umysłu, który wobec tego poszukuje symbolu dla określenia stanu pośredniego: nie+/nie-;

e)    wraca więc do pierwotnego, istniejącego w przyrodzie continuum i wybiera jako symbol stanu pośredniego kolor żółty, ponieważ umysł ludzki postrzega kolor żółty jako oddzielny segment pośredni, znajdujący się między zielonym i czerwonym;

f)    wobec tego ostateczny wytwór kultury - trójkolorowy sygnał świetlny - jest uproszczonym naśladownictwem zjawiska występującego w przyrodzie - widma kolorów - tak jak je odbiera umysł ludzki.

1

Fizycy muszą mi darować ten staroświecki opis relacji pomiędzy kolorem a promieniowaniem cieplnym. Praktyczny opis koloru musiałby być wysoce specjalistyczny, ale np. „blask” (świetlistość) trzech podstawowych kolorów używanych przez malarzy, tj. zieleni szmaragdowej, żółci chromowej i kadmium czerwonego, o długości fal odpowiednio 512, 581 i 600 milimikronów, układa się w proporcję 2:3:1. Termometr umieszczany w różnych miejscach widma światła białego zarejestruje najwyższą temperaturę w podczerwieni, a najniższą w ultrafiolecie.