img985

Levi-Strauss

odwrotnie. To same te gatunki uznawane są za kateg₀. rie o wartości społecznej: gatunki totemiczne są raczej „dobrami, którymi się myśli” (bonnes a penser) niż „dob-rami, które się spożywa” (bonnes a manger). Dywagacje o trójkącie kulinarnym to nic innego jak druga strona tego samego wywodu. Żywność jako taka to oczywiście „dobra, które się spożywa”; ale nie wyjaśnia to jeszcze całej zawiłości klasyfikacji rodzajów jedzenia; gatunki pożywienia, tak samo jak gatunki totemiczne, są „dobrami, którymi się myśli” (zob. s. 54-58)¹.

Są to wywody prowadzone w dziwnym stylu i trzeba przyjąć, że zarówno tu, jak i w innych pracach Levi--Straussa występują elementy żonglerki słownej, które powinny budzić raczej ostrożność niż zachwyt. Niemniej jednak czytelnik nie powinien uważać, że cały ten „trójkąt kulinarny” to po prostu wykwintne jeu d’esprit mistrza nieoczekiwanych analogii. Levi-Strauss zebrał bardzo wiele dowodów wskazujących na to, że sposoby przyrządzania jedzenia i odpowiadające im kategorie pożywienia wszędzie tworzą starannie wypracowane struktury, u podstaw których leżą uniwersalne zasady. Ponadto, przyjęta przezeń metoda analizy, niezależnie od tego, jak dziwaczna się wydaje, znajduje szerokie zastosowanie. „Trójkąt kulinarny” pojawił się po raz pierwszy w pracy opublikowanej w roku 1965, ale trójkąty podobnego typu pojawiały się już w wielu wcześniejszych pracach Levi-Straussa.

W artykule z 1945 roku, który stal się pracą fundamentalną dla całej jego przyszłej antropologii strukturalnej (zob. Antropologia strukturalna, rozdział II), rogami trójkąta są: wzajemność, prawa, obowiązki, podczas gdy opozycjami binarnymi są: wymiana/brak

_wVJIii_any i przyjmujący/dający. W Les Structures dónentaires de la parente (1949) trójkątem jest: alżeństwo bilateralne, małżeństwo patry-lateralne kuzynów przeciwległych i małżeństwo matrylateralne kuzynów przeciwległych, a opozycjami: symetria/asymetria, zmiana /powtórzenie. W pracy pt. La Geste d’Asdival (1960) znajduje się bardzo skomplikowany trójkąt łączący parametry kategorii geograficznych i żywnościowych w ten sposób, że jedzenie pochodzenia roślinnego przeciwstawione jest jedzeniu pochodzenia zwierzęcego, morze - lądowi stałemu, wschód - zachodowi i istnienie definicji - brakowi definicji. Nie jest to jedynie zabawa. Levi-Strauss stara się stworzyć podstawy algebry semantycznej. Jeśli zachowania kulturowe mogą być nośnikami informacji, to kod, w którym ten przekaz kulturowy jest wyrażany, musi mieć strukturę algebraiczną. Być może Levi-Strauss przypisuje tej algebrze znaczenie zbyt duże jak na materiał dowodowy, którym dysponuje, niemniej jednak jest to coś więcej niż po prostu bła-zeńska zabawa w „kółko i krzyżyk”. Ale powróćmy do początku.

1

Kilku krytyków wytknęło mi błąd w tłumaczeniu, podczas gdy przezornie cytowałem słowa samego Levi-Straussa. Dosłownie bonnes a penser znaczy „dobre do myślenia”, bonnes a manger znaczy „dobre do jedzenia”. Ale coś takiego jak „dobre do myślenia” (good to think) nie istnieje w angielskim, a francuska liczba mnoga przymiotnika jest nieprzetłumaczalna. Wydaje się, że w tym miejscu, jak w wielu innych, Levi-Strauss uprawiał grę słów. Gatunki totemiczne to kategorie rzeczy i wbrew krytykom uważam, że nazwanie ich „dobrami” (goods) najlepiej oddaje to znaczenie.