IMG41

niu, pozwala na obniżenie zawartości siarki i fosforu poniżej 0,005%, co powoduje znaczny wzrost udarności. Stosuje się również zabieg modyfikacji wapniem wywołujący sferoidyzację niedających się usunąć ze stali wtrąceń i w rezultacie - dalszy wzrost udarności.

Zastąpienie obróbki cieplnej normalizowania i odpuszczania ulepszaniem cieplnym poprzez rozdrobnienie mikrostruktury i wzrost plastyczności przesuwa temperaturę przejścia w stan kruchy ku niższym wartościom, a tym samym zmniejsza wrażliwość stali na utratę plastyczności. Wpływ opisanych powyżej czynników technologicznych na udamość stali pokazano schematycznie na rysunku 10.31.

Rys. 10. 31. Schemat wpływu rafinacji ciekłego metalu i ulepszania cieplnego na udamość stali

Wzrost temperatury austenityzowania w czasie obróbki cieplnej opóźnia powitanie ferrytu i sprzyja uzyskaniu struktury całkowicie bainitycznej. Wyższe temperatury austenityzowania powodują rozrost ziaren, co zwiększa koncentrację domieszek na granicach ziaren. Hartowanie z wysokich temperatur, jak pokazano na rysunku 10.29, zwiększa skłonność do kruchości eksploatacyjnej. Ulepszanie cieplne stali Cr-Mo należy zatem wykonywać w możliwie najniższej temperaturze austenityzowania.

Istotnym czynnikiem technologicznym wpływającym na kruchość stali i spoin Cr-Mo jest obróbka cieplna po spawaniu (wyżarzanie odprężające). Jak wykazano w rozdziale 10.2.2, zbyt wysoka temperatura i zbyt długi czas odprężania zawsze wywierają szkodliwy wpływ na udamość stali, w tym również wszystkich stali Cr-Mo, a zwłaszcza stali 2,25% Cr-1% Mo. Wpływ różnych parametrów odprężania na przesunięcie krzywych temperatury przejścia w stan kruchy przedstawiono na rysunku 10.32. Przesunięcie tych krzywych ku wyższej temperaturze jest skutkiem wydzielenia węglików na granicach ziaren. Przez wpływanie na szybkość dyfuzji temperatura wykazuje tu silniejsze oddziaływanie niż czas obróbki. Zaleca się, aby temperatura wyżarzania odprężającego dla stali 1% Cr-0,5% Mo oraz 1,25% Cr-1 % Mo wynosiła 650-H390°C, dla stali 2,25% Cr-1 % Mo > 690°C, natomiast dla stali 5% Cr-0,5% Mo i 9% Cr-1 % Mo > 740°C, lecz nie powinna być znacznie wyższa od podanych wartości. W wypadku stali dodatkowo modyfikowanych wanadem lub niobem temperatury te mogą być wyższe mniej więcej o 20°C od jej wartości dla gatunku podstawowego.

551