IMG 88 (1024 xv8)

1. METODY POSZERZANIA WIEDZY NAUKOWEJ

1.1. Badania podstawowe

Początki nauk tkwią w najprostszych spostrzeżeniach (obserwacjach). Jedną z pierwszych teorii naukowych była teoria atomistyczna Demokryta z Abdery (ok. 460-370 p.n.e.). Legenda powiada, że widok pyłków drgających w smudze światła, podsunął Leucypowi (nauczycielowi Demokryta) pomysł atomistycznej budowy materii (Tatarkiewicz 1970).

Pierwsze refleksje metodologiczne nad badaniami naukowymi opracował Arystoteles (384-322 p.n.e.), który w swoich Analitykach pisał

0    indukcji i dedukcji jako uzupełniających się częściach dociekań naukowych (Tatarkiewicz 1970), Indukcja to uogólnianie faktów doświadczalnych, to konstruowanie zdań ogólnych: hipotez, teorii, opisów matematycznych (Such, Szczęśniak 1997). Dedukcja to postępowanie odwrotne do indukcji, to przewidywanie faktów szczegółowych ze zdań ogólnych: hipotez, teorii, równań matematycznych.

Indukcję i dedukcję stosował Galileusz zwany ojcem mechaniki, a więc

1    fizyki dzisiejszej (Szczeniowski 1972). Indukcję i dedukcję stosował też Izaak Newton. W połowie XIX w. fizycy podzielili się na doświadczalników i teoretyków. Podział ten był i jest nadal płynny.

W naukach średnio zaawansowanych naukowcy stosują jednocześnie indukcję i dedukcję. Mówi się wówczas o metodzie indukcyjno-dedukcyjnej (Caliński 1998). W metodzie tej wyodrębnia się cztery etapy:

1.    Zbieranie i analizę danych doświadczalnych.

2.    Indukcję (hipotezę, teorię, opis matematyczny, zdanie ogólne).

3.    Dedukcję (obliczenia, czyli rozwiązanie równania matematycznego).

4.    Weryfikację wyników (porównanie wyników obliczeń z nowymi faktami doświadczalnymi).

W naukach średnio zaawansowanych możliwe jest bycie jednocześnie doświadczalnikiem i teoretykiem. W naukach bardzo zaawansowanych:

7