IMGT46

Ryc. 61. Metoda pędów przybyszowych: A - eksplantat wyjściowy - fragment mię-dżywęźla pobrany z łodygi rośliny matecznej. A, - regeneracja pędu przybyszowego połączona z równoczesnym tworzeniem się korzeni przybyszowych, A₂ - regenera-

| cja pędu przybyszowego wyprzedzająca rizogenezę (tworzenie korzeni), A₃ - regeneracja korzeni przybyszowych wyprzedzająca kaulogenezę (tworzenie się pędu);

B - w pełni zregenerowana roślina po wytworzeniu brakujących organów (korzeni przybyszowych lub pędu przybyszowego)

rozmnażanych z liści, a droga A. - dla różaneczników rozmnażanych z fragmentów międzywęili.

Możliwość rozmnażania roślin przez pędy przybyszowe ma ogromne znaczenie w hodowli mutacyjnej roślin ozdobnych. Stwierdzono bowiem, że pędy przybyszowe tworzą się zwykle z jednej tylko komórki eksplanta-tu i dzięki temu zbudowane są z tkanek genetycznie jednorodnych. Po wywołaniu mutacji, na przykład przez poddanie eksplantatu liściowego promieniowaniu X lub gamma, nie tworzą się w związku z tym niepożądane w hodowli chimery, lecz rośliny o jednolicie zmienionej barwie lub kształcie kwiatów, dając początek nowym odmianom (ryc. 63). Z tych samych względów pędy przybyszowe nie nadają się do rozmnażania odmian będących chimerami peryklinalnymi, czyli odmian zbudowanych z przynajmniej dwóch różnych genetycznie warstw tkanek, a takich jest obecnie w uprawie bardzo wiele. Pojawiają się one jako efekt mutacji spontanicznych (tzw. sporty), a także, i to coraz liczniej, w wyniku celowego indukowania mutacji, między innymi do tworzenia wielobarwnych grup odmian (chryzantem, goździków, róż i in.).

Ryc. 62. Mikrosadzonki gerbery 1

Z innych względów, poza nielicznymi wyjątkami, pędy przybyszowe nie nadają się do produkcji sadzonek. Decyduje o tym brak stabilności genetycznej, związany z nieobecnością merystemu w eksplantacie inicjującym regenerację pierwszej mikrosadzonki w cyklu rozmnożeniowym in vitro.

Zagrożenie takie nie występuje natomiast u niektórych roślin tworzących cebule, bulwy i kłącza przybyszowe, np. u lilii, frezji i alstremerii, oraz u roślin tworzących pędy przybyszowe, np. u achimenesów, begonii, sępolii i skrętników rozmnażanych przez sadzonki liściowe.

Ryc. 63. Schemat tworzenia się zmutowanych pędów przybyszowych po poddaniu L eksplantatu działaniu promieniowania jonizującego X lub gamma

101