IMGv93

pozycji obu autorów cytowanych na wstępie było to, iż tak zdefiniowane pojęcie postawy proponowali uczynić centralną kategorią pojęciową psychologii społecznej, nauki, która miała badać różnorodne relacje między psychiką i zachowaniem ludzi a strukturą i kulturą społeczeństw, w jakich oni żyją.

Mało było propozycji równie fortunnych w historii nauk społecznych. Przez długie dziesięciolecia psychologia społeczna rzeczywiście koncentrowała swoją uwagę na postawach. Już w dziesięć lat później wychodzi wielki tom studiów wydanych przez K. Younga i dedykowany W. J. Thomasowi, a zatytułowany So-ciał Attitudes. W tomie tym 13 autorów (a wśród nich oczywiście i F. Znaniecki) podejmuje szereg zagadnień teoretycznych, związanych z postawami, ich genezą i funkcjonowaniem. Jednakże przydatność tego pojęcia w niemałym stopniu zależała od tego, iż stosunkowo łatwo nadawało się ono do empirycznej operacjo-nalizacji w języku określonych danych czy narzędzi badawczych, stosunkowo prosto można było mu nadać obok sensu teoretycznego możliwie wyraźny sens empiryczny.

Jednego ze sposobów „operacjonalizacji” pojęcia postawy dostarczyła metoda dokumentu osobistego, którą posłużyli się autorzy Polish Peasant..., traktując wypowiedzi zawarte w listach chłopskich emigrantów, jako wskaźniki ich postaw wobec świata nowych wartości cywilizacji i kultury amerykańskiej, tak zasadniczo odrębnego od świata wartości kultury, z której się wywodzili. Nie był to jednak jedyny sposób doboru wskaźników do badania postaw.

W roku 1928 ukazał się artykuł L. Thurstone’a pod tytułem: Postawy można mierzyć ³, który zapoczątkował ilościowe badania nad postawami. Trudno tu zresztą nawet mówić o zapoczątkowaniu, by trzy lata wcześniej Emory Bogardus zaprezentował słynną skalę do pomiaru dystansu społecznego, założenia której nie określały wprawdzie, iż mierzy ona „postawy”, ale której zastosowania ściśle zawierają się w tej. dziedzinie badań, którą nazywamy dziś pomiarem postaw.

Prace Thurstone^ i Bogardusa były punktem wyjścia do rozwoju różnorodnych technik pomiaru postaw, dobrze dziś zna-

* L. Thurstone, Attitudes cąn be measured, w: M. Fishbein (ed.), Rea-dings in Attitude Theory and Measurement, New York 1967.

18