IMGw02

dając stosunek członków narodu polskiego do różnych elementów naszej dziejowej przeszłości, możemy poszczególne postawy ująć ogólniejszym mianem, postaw wobec historii itp.. mimo iż tylko nieliczni ludzie mają określony stosunek do całości naszych dziejów, a większość ma postawę w określonym wyżej sensie jedynie wobec konkretnych jednostkowych zdarzeń czy postaci z tej historii. Ważne jest jedynie, abyśmy zdawali sobie sprawę, iż na miejsce kategorii pojęciowych ściśle powiązanych z układem odniesienia osób badanych wprowadzamy swoje własne — bardziej ogólne lub po prostu inne.

Wyraźne uprzytomnienie sobie, na jakim poziomie teoretycznej ogólności posługujemy się pojęciem „postawa", posiada istotne znaczenie dla budowy teorii postaw, albowiem poszczególne teorie, prawa czy hipotezy odnosić się mogą do różnych poziomów ogólności zjawisk oznaczonych terminem „postawa” i to w obu wyróżnionych znaczeniach łącznie. Wyjaśniać one mogą bądź pewną jakościowo określoną kategorię postaw, tj. wartość pewnej zmiennej (np. krytyczny stosunek do nierówności społecznych), bądź też pewną zmienną wyjaśniając, od czego zależy akceptacja bądź potępienie struktury społecznej własnej zbiorowości. Twierdzenia drugiego rodzaju są wówczas bardziej ogólne, niż twierdzenia pierwszego rodzaju. Mogą też one różnić się stopniem przedmiotowej ogólności. Twierdzenia opisujące mechanizmy kształtowania się postaw wobec pewnej partii politycznej są wówczas mniej ogólne w swym przedmiotowym odniesieniu niż twierdzenia opisujące analogiczne mechanizmy, ale odnoszące się do postaw politycznych w ogóle. Ponieważ twierdzenia — ważne dla pewnej ogólności przedmiotego odniesieniu — dotyczyć mogą bądź postaw pojmowanych jako wartości pewnej zmiennej, bądź też pojmowanych jako zmienne w całym ich okresie zmienności — obie te klasyfikacje krzyżują się ze sobą. Tak np. powiadając, iż pozytywne doświadczenia z Jakimkolwiek przedmiotem sprzyjają powstaniu wobec niego postawy pozytywnej — formułujemy twierdzenie bardzo ogólne w sensie przedmiotowym, ale odnoszące się tylko do ściśle określonej wartości zmiennej zależnej, a mianowicie wyjaśniające kształtowanie się postaw pozytywnych. Powiadając, iż charakter naszych postaw wobec jakiegokolwiek przedmiotu zależy od charakteru naszych z nim doświadczeń

28