6737

do pewnego celu, sprzyja nawiązywaniu przyjacielskich stosunków, uczy uzgadniania miedzy sobą różnych czynności, wdraża również do wytrwałości i wytrzymałości, co stanowi konieczną zaprawę do przyszłej pracy szkolnej (Wołoszynowa L. 1960).

Również Z. Włodarski podkreśla szczególną rolę zabawy w życiu dziecka przedszkolnego nie tylko ze względu na częstość jej występowania w zestawieniu z innymi fotmami aktywności, ale ze względu na jej znaczenie dla zdobywania nowych doświadczeń. Jest ona dziedziną wyzwalającą aktywność dziecka, a jej zorganizowany charakter prowokuje do współdziałania z innymi, bez tego. bowiem dziecko nie osiąga przyjemności w zabawie (Włodarski Z. 1975).

Więc ewolucja zabawy to ewolucja stosunku dziecka do reguł: od zabaw w jawnych sytuacjach pozorowanych, ale z ukrytymi regułami, których dziecko sobie nie uświadamia (np. zabawa w lekarza), do zabaw utajonych w sytuacjach pozorowanych z jawnymi regułami, które dziecko przyjmuje świadomie (np. gra w szachy).

Zabawa dobrze służy zrozumieniu przez dziecko społecznych ról dorosłych. Dzieci przybierają w zabawie różne role społeczne: rodzinne i zawodowe. Przyjmują te role zgodnie z płcią: dziewczynki odgrywają role kobiece, a chłopcy męskie. Dzieje się tak, ponieważ płeć jest biologicznym atrybutem roli społecznej. Odgrywając role społeczne dziecko nie tylko poznaje społeczne ramy danej roli, ale także eksploruje własna tożsamość płciowa. Symboliczna reprezentacja płci wcześnie pojawia się w rozwoju. Dorośli w rozmaity sposób informują dziecko o jego płci: poprzez imiona, ubiory, zabawia wystrój pokoju oraz zabawy z dziećmi. (Harwas B. - Napierała. Trempała J. 2000).

Zabawy stanowią także okazje do nawiązywania i rozwoju kontaktów społecznych z rówieśnikami. Interakcje rówieśnicze dostarczają dziecku jedynych w swoim rodzaju doświadczeń. W wieku przedszkolnym dzieci podejmują zwykle społeczne formy zabawy, ale najczęściej odgrywają one swoje role nie troszcząc się o ustalenie związku granej przez siebie roli z innymi (zabawy wspólne). Młodsze dzieci bawią się samotnie nie przejawiając jeszcze aktywności społecznej pozostając w grupie w roli obserwatora, lub też naśladują zachowania rówieśnika w zabawie równoległej, nie wpływając jednak na zachowanie innych dzieci. Zabawy samotne i równoległe stabilizują się w 3-t6 r. ż. zajmując mniej więcej połowę czasu przeznaczonego na zabawę. Pod koniec okresu przedszkolnego dzieci zdolne są do zabaw zespołowych, dla których charakterystyczne jest ustalenie wspólnego celu i planu działania. Wymienione, według kryterium społecznego, formy zabawy rozwijają się od samomycli, przez równoległe i wspólne, do zespołowych i wszystkie koegzystują wieku przedszkolnym.

Zabawy tematyczne wymagają od uczestników negocjowania i kompromisu, co przyczynia się do rozwijania umiejętności współpracy z innymi. Ponadto w zabawie, jak przypomina Wygotski występuje podwójny plan afektywny dziecko odgrywa przeżycia bohatera, a jednocześnie samo przeżywa odgrywanie roli. Dzięki temu dziecko uczy się regulować własne uczucia i rozumieć uczucia innych (Harwas B. - Napierała. Trempała J. 2000)

W wieku przedszkolnym dzieci nawiązują się pierwsze przyjaźnie, które nie są jeszcze trwałe i nie opierają się na wspólnym działaniu. Przyjaciel jest wyróżniany jako paruier zabawy: przyjaciele dzielą się zabawkami, do przyjaciela częściej niż do innych kierowane są prośby, pozdrowienia, przyjaciele częściej przebywają ze sobą. rozmawiają.

Badania prowadzone przez psychologów o orientacji piagetowskiej pozwoliły ustalić stadia rozwoju prayjaźni w okresie od 5 r. ż. do dorosłości. Wykazały one, że wczesne prcyjaźnie charakteryzuje tymczasowość. Dzieci biorą pod uwagę zewnętrzne, a nie wewnętrzne prcyczyny konfliktu i próbują go rozwiązać w płaszczyźnie fizycznej, np. przez wycofanie się z symacji konfliktowej i przejście do innej aktywności. Zaznacza się wyraźne podejście egocentryczne, wyrażające się w nie umiej ęmości ujęcia różnic między perspektywą własną a partnera. W kolejnym stadium dzieci widzą konflikty jako wywołane przez jednego z parmerów. Uważają, że przeprosiny lub odejście wystarczą do rozwiązania konfliktu. Dopiero dorastający uważają, że konflikt ma swe źródło w samej przyjaźni, oraz, że obie strony muszą zaakceptować wspólne rozwiązanie.

Niektóre formy zachowań społecznych rozwijane we wczesnym dzieciństwie opierają się na podstawach zdobytych w okresie niemowlęcym. Niektóre są nowe i opierają się na nowych podstawach. Wiele nowych wzorów jest przyswajanych przez dzieci w kontaktach z rówieśnikami poza domem oraz dzięki telewizji, filmom i książkom. Wiele zachowań w sytuacjach społecznych