IMGw13

zintelektualizowanych ocen i bardziej bezrefleksyjnych reakcji emocjonalnych wskazuje, iż oba te „podwymiary” mogą, ale nie muszą koniecznie być opatrzone tym samym znakiem. „Cenią go, ale nie lubię” — to typowy przykład takiej postawy ambiwalentnej, w której pozytywnej ocenie towarzyszy negatywna emocja. Możliwe też są i sytuacje odwrotne, w których np. sympatii towarzyszy brak uznania dla cech przedmiotu postawy. Są to najprostsze przypadki ambiwalencji postaw — w tym przypadku polegającej na rozbieżności ocen z emocjami im towarzyszącymi.

Inne rodzaje ambiwalencji zachodzić mogą w ramach każdego z „podwymiarów” syntetycznego wymiaru Walencji. Ocena przedmiotu ze względu na jeden jego aspekt jakościowy czy jedną funkcję wypadać może pozytywnie, ze względu na inne aspekty czy konsekwencje — negatywnie. Jest to sprawa zbyt oczywista, aby ją tu szeroko rozwijać. Emocje, jakie budzi w nas przedmiot postawy, mogą mieć charakter mniej lub bardziej ambiwalentny.

Dotyczy to w równym stopniu i wymiaru dyspozycji behawioralnych. Pewne elementy czy własności przedmiotu postawy czynią go dla nas na tyle atrakcyjnym, że chcemy doń dążyć. Inne jego cechy czynią go dla nas źródłem lęku lub bardziej zintelek-tualizowanej oceny negatywnej, co skłania nas do unikania tego celu. Postawa, jaką wobec spraw płci zajmuje grzeszący puryta-nin, jest dobrą tego ilustracją. Bywa też i odwrotnie, kiedy to rzeczy na pozór nader pożądane nie są w stanie pobudzić nas do działania odpowiadającego tej ocenie, czy nawet kiedy dążeniu do chronienia towarzyszy tendencja do agresji wobec przedmiotu postawy.

Możliwe są też i ambiwalencje polegające na łącznym występowaniu dwóch różnoimiennych emocji. Konflikt dążenia i unikania jest zjawiskiem zbyt powszechnym, aby go tu nie brać pod uwagę.

I tu, w związku z naszymi rozważaniami nad pojęciem postawy nasuwa się zagadnienie, czy takie zespoły wyobrażeń o danym przedmiocie, które mają różne Walencje lub też zbiory sprzecznych wobec niego walentnych dyspozycji behawioralnych zaliczać do jednej postawy czy do postaw różnych.

Myślę, że zasygnalizowane wyżej podejście ze współczynnikiem humanistycznym umożliwia odpowiedź na to pytanie.

39