jąkanie2

Przebieg badania wymowy można ująć w następujących punktach:

1.    Swobodna rozmowa (pozwala zauważyć niedostatki artykulacyjne).

2.    Kwestionariusz obrazkowy (przy jego pomocy sprawdzamy wstępnie wymowę wszystkich głosek, także tych, które nie wystąpiły w rozmowie)

3.    Powtarzanie giosek, sylab, wyrazów, zdań (sprawdzamy głoski, które były wypowiedziane błędnie, lub co do których mamy jakieś wątpliwości).

4.    Powtarzanie głosek, logalomów, wyrazów opozycyjnych oraz wyrazów uważanych za trudne.

5.    Sprawdzanie różnicowania słuchowego głosek, np. substytutu i dźwięku sub-stytutowanego (dziecko me powtarza za logopedą, lecz ocenia jego wymowę, pokazuje obrazki itp.).

6.    U dzieci szkolnych sprawdzamy czytanie i pisanie (czy jest odbicie wady wymowy w piśmie).

7.    Wypełnienie dokumentacji, którą będzie można uzupełnić w trakcie ćwiczeń po pełniejszym poznaniu problemów dziecka.

Kolejne czynności będą zmierzały do próby ustalenia przyczyn>: wywiad, badanie motoryki narządów mownych, badania dodatkowe i wreszcie przyjęcie programu terapii.

Powyższe uwagi odnoszą się tylko i wyłącznie do badania dziecka podejrzanego o dyslaiię. Trzeba też pamiętać, że uzyskane w ten sposób informacje stanowią tylko część tego, co logopeda powinien wiedzieć o mowie dziecka. W stosowanych w poradniach kartach badania mowy ocena wymowy jest tylko jednym z punktów.

LITERATURA

1.    Antoś Danuta, Demel Genowefa, Slyczek Irena: Jak usuwać seplenienie i inne wady wymowy. WSiP, Warszawa 1978.

2.    Bartkowska T cresa: Rozwój wymowy dziecka przedszkolnego jako wynik oddziaływań wychowawczych rodziny i przedszkola. PZWS, Warszawa 1968.

3.    Balejko Anloni: Jak usuwać wady mowy Białystok 1991

4.    Demel Genowefa: Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola. WSiP. Warszawą 1978.

5.    Grabias Stanisław: Logopedia —jej przedmiot i stopień zaawansowania refleksji metanaukowej. [w:] Komunikacja Językowa i iej Zaburzenia. Z. 1. Przedmiot logopedii. Zakład Logopedii i Językoznawstwa Stosowanego UMCS, Lublin 1991.

6.    Kaczmarek Leon: Kwestionariusz do ustalania zaburzeń mowy (dyslatii) u dzieci. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk — PWN, Poznań 1955.

7.    Kaczmarek Leon: Nasze dziecko uczy się mowy. Wydawnictwo Lubelskie. Lublin *1988.

8.    Kaczmarek Leon: (red.), Program studiów logopedycznych. UMCS, Lublin ¹1981.

9.    Kania Józef Tadeusz: Podstawy językoznawczej klasyfikacji zaburzeń mowy. Język Polski 55 (1975/2-3).

10.    Rocławski Bronisław : Poradnik fonetyczny dla nauczycieli. WSiP, Warszawa 1981.

11.    Styczck Irena: Badanie i kształtowanie słuchu fonematycznego (komentarz i tablice). WSiP, Warszawa 1982.

12.    Slyczek Irena: Logopedia. PWN, Warszawa 1979.

13.    Wójlowiczowa Janina: Logopedyczny zbiór wyrazów. WSiP, Warszawa 1991.

Tomas: Wożniak (Lublin)

POJĘCIE JĄKANIA A METODYKA POSTĘPOWANIA LOGOPEDYCZNEGO 1. Problem badawczy

Pojecie jąkania jest jak dotąd mato użyteczne w pracy logopedy. Istnieją bowiem różne definicje jąkania, różnie określa się zakres występowania zjawiska, etiologię a nawet hierarchię jego cech dystynktywnych. Powszechnie wiadomo, że jednym z podstawowych objawów jąkania jest zaburzenie płynności mówienia, ale wiadomo też, że zaburzenia płynności mogą występować w innych przypadkach. Powstaje w' związku z tym problem użytecznego zdefiniowania jąkania, aby móc odróżnić je od innych zaburzeń o podobnych objawach. Należy tego dokonać w celu dobrania najlepszych form terapii. Wymaga to jasnego określenia cech konstytuujących jąkanie, nawet kosztem pominięcia zjawisk mniej dostrzegalnych.

Artykuł jest próbą sformułowania pojęcia jąkania, które może być przydatne w praktyce. Dokonałem tego na podstawie literatury, a wnioski teoretyczne zestawiłem z czterema wybranymi przypadkami zaburzeń mowy postrzeganymi przez otoczenie jako jąkanie. ¹

313

1

Poszukiwanie definicji jąkania

2.1.    Od czasów badań Van Ripera (okres od lat trzydziestych do siedemdziesiątych) wiadomo, że jąkanie ma wiele przyczyn i niejednakowy przebieg. Ważne jest, aby znać różne wyjaśnienia problemu (Van Riper [10]).

Nie ustają próby odpowiedzi na pytanie: jaka jest istota jąkania? Zaprezentuje niektóre znane od dawna stanowiska, ważne dla dalszego wywodu. Interesować nas będą poglądy różnych nauk, które włączają jąkanie w pole swoich badań, tj. medycyny, pedagogiki, psychologii, językoznawstwa stosowanego i logopedii.

2.2.    Rozważania rozpocznę analizą stanu społecznej świadomości tego, czym jest jąkanie. Wypowiedzi nieprofesjonalistów w różnym stopniu sprowadzają się do słownikowej definicji jąkania i określają je jako „...wadę wymowy polegającą na przerywaniu pośrodku sylab, słów, zdań i pov.iarz.amu głosek, zacinaniu się i zmianie natężenia głosu bez intencji mówiącego; także mówienie niepłynne..." (Szymczak [13]).

W potocznym rozumieniu jąkaniem jest samo zaburzenie płynności wypowiedzi, przy czym zwy kle niejasno jest pojmowana sama płynność, jak i brak płynności mówienia, mniejszą uwagę zwraca się na zjawiska towarzyszące. Jąka się ten, kto się .jakoś zacina”.

2.3.    Popularne jest widzenie jąkania jako choroby i wdączanie go w pole zainteresowań nauk medycznych. Stanowisko medycyny wobec jąkania me jest jednolite. Jedną grupę