ksiazka 20038

dziecięco oraz lirykę dla dzieci i lirykę dziecięcy, jodnakżo w obrębio łych podgrup (rudno było znaloźć jednolito kryterium klasyfikacyjne, toteż krzyżują się co najmniej (rzy podstawy podziału tekstów temat, funkcja i forma (np. wiorszo dedykacyjne, łdoograficzno, onomotopolcz* no. kwietnik dziocięcy) Wo wstępio do antologii okrośla toż autor stylo odbioru dziecięcego, ujmując jo w cztory grupy: czytankowy, piosenko* wy. zabawowy, medytacyjny¹⁰ Wydaje się. żo ton punkt widzenia stwarza kolojną możliwość przyporządkowania poszczogólnym stylom to-kstów o określonym ukształtowaniu stmkturalno-formalnym.

Podobny sposób myślenia prozontujo inna bndaczkn literatury .czwartej", Jolanta Ługowska, przyjmując za Oalcorzanom koncepcję gotunku jako modolu sytuacji komunikacyjnej Proponuje klasyfikację forrnalno-galunkową opartą o trzy modolo komunikacyjno, charakterystyczne dla litoratury dziecięcej, Ij model edukacyjny, ludyc/ny i autoteliczny” Nakreślając metodologiczno problomy badania i klasyfikacji gatunków poezji dzlocięccj, badaczka stwierdza, żo w gonologii literału-ry dzlocięccj panujo znaczny chaos terminologiczny, który pogłębia bmk oktoślonogo systomu, umożliwiającego wprowadzenio porządku w obrębio istniejących pojęć tyjx>lo<jicznych i ło problematyki gonologicznej nie sposób sprowadzić do dyskusji nad nazwami^u I trudno byłoby nic przyznać autorco racji, również wtedy, gdy zauważa, źo najwłaściwszym kontokstem dla gatunku wydaje się szetoko pojęta kul tura, w któroj zawado są min. okroślone wzory I normy współżycia pokoleń. reguły poetyki i obyczajowości okroślonych grup społocznych, umożliwiające okroślonio funkcji gatunków

Koncopcja przyporządkowania określonych gatunków literatury dziecięcej modolom komunikacyjnym okazujo się jodnnkżo również niewystarczająca, gdyż nie tworzy jednoznacznej podstawy klasyfikacyjnej Rzadko bowiem tekst dla dziecka wpisujo się wylącznio w jeden model Zauważył to równioż Waksmund, gdy pisał: Utwórintoncjonalnio dydaktyczny moźo być wiorszowaną j>ouczanką“(w stylu Jachowicza), ale takżo zabawą (nonsonsowno abecadło), i Zadom (Sztaudyngor)^u.

¹⁰Tnmzo (wstęp), s. 10

” J t. upowsko Motodoloatcrno pioNnmy badania i klasyfikacji (jntiinków poozji d/Kicięcoj .Polonistykir 1984, nr a (przedmk (w J Poorjn dla dziad - nuty i wartości Woro/owo 1000. ft 148-150) s 215

¹³Inmzo,

¹⁴ l< Waksmund Poorjn . op cit. o 10

Gdyby nadto przyjąć - postulowano pr/oz Ługowską - kryterium funkcji oraz uwzględnić konteksty kulturowo, chaos zapewne by się nlo zmmoj-s/yf

Zjawisko przenikania się form, swobodnogo korzystania z olomon-tów strukturalnych różnych odmian gatunkowych, a więc przokraczanła konwencji i reguł gatunku dotyczy nio tylko poozji, nlo toż prozy dln młodego odbiorcy Sygnalizujo jo wiolu badaczy, między innymi Kulicz-kowska. Skrobiszowska, Papuzińska, Białek, Skotnicka, Szymkowska-Kuszała. I tak na przykład proza dzlowczęca dość chętnio korzysla / doświadczoń literatury Jrzocioj", co dostrzoc można w zakrosło sog-rnontneji wownętrznoj lokstów, korzystających zo schematów literatury brukowej Synkroty/m gatunkowy tej odmiany epiki widoczny jest w pokrewieństwie z innymi gatunkami, takimi jak baśń (optymistyczno żako-ńczonio), powieść historyczna (np. Godzina pąsowoj róży Marii Kruger), romans czy kryminał, gdyż. pojawiają się w niej motywy śledzo-ma, tajemnicy urodzenia, liczno Intrygi (np Szaloństwa panny Ewy Kornela Makuszyńskiego. Panienka z okienka Deotymy) Mieszanie tych olomontów ma w głównej miorzo służyć utrzymaniu w napięciu uwagi cz.ytolniczok. zaangażowaniu omocjonalnomu w świat przedstawiony. nasycony niespodziankami, nagłymi zwrotami akcji, a wszystko najczęścioj po to. by poprzoz owo elementy ludyczno i emocjonalne mogła zrealizować się funkcja poznawczo edukacyjna.

Znakomitym przykładem mieszania gatunków oplckich moźo być równioż ośmioksiąg Alfreda Szklarskiego o Tomku Wilmowskim, gdzie łączą się olomonty prozy IndiańskloJ, tworząco boz mała cooporowski nastrój (Tomek na wojennejścioźco). olomonty wpisująco się w poetykę westernu (Tomek u ż.ródel Amazonki), polna napięć akcja połączona z wątkiom miłosnym, wątki awanturniczo (bójki, strzelanina. |>ośclgi i ucieczki), cechy powiości podróźnłczo-lraporskioj, społeczno-obyczajowej, ślady powiości oplstolarnoj (listy Tomka. Smugi), a miojscami -zo względu na nasyconio elementami poznawczo-edukacyjnymi zbliżają się to powiości do prozy popularyzującej naukę, czy wręcz litoratu-ry faktu. Nio dziwi zatem następująca ocona tego cyklu powlościowogo Szklarski pisząc.tomki", wymyślił formulę książki moio dotąd nloznanoj lub mało populamoj - f>opulamo naukowoj f>owiościprzygodowoj'⁰ Ta

^,(łKn Adam Zolgn • współtwórca Tomhn w grobowuich faraonów Wypowrodź pochodzi i ropodft2ti, poświęconego A Szklarskiemu pt MA) Siad. opracowanego przez M Więcława iJ Dołowego, który wyemitowano w 1999 r pr/oz progr 1 TVP

103