książka5

indywidualnego procesu tworzenia, a i w jego świadomości osoba twórcy ulega często zapomnieniu jako element bezużyteczny, zwłaszcza jeśli korzysta on nic z książki, a z własnego banku pamięci.

Również charakterystyczna dla obiegu Książkowego (czytanego) nienaruszalność tekstu literackiego nic występuje w przedszkolu. Jest on często modyfikowany, adaptowany stosownie do okoliczności, uproszczą* ny, modelowany. W zależności od potrzeb wychowawczych można opuścić smutne zakończenie i przeprawić je na weselsze'. Niejednokrotnie ma tutaj miejsce proces ..szlifowania’* dzieła w toku obiegu społecznego Może on polegać na aktualizacji tekstu przez wprowadzenie elementów związanych ; z bieżącymi realiami życia. <1 tak na przykład znana z międzywojennych antologii piosenka Jui zapachniało wiosną wzbogacona zostaje o zwrotkę przeznaczoną na Święto Matki) Może też polegać na usuwaniu elementów nieaktualnych, niezrozumiałych, utrudniających głośne wykonanie.

Oto na przykład tekst wierszu 1 Kubiaka niecały ptaszki w pierwodruk ku zawierał dwuwiersz:

Stulały dziobkiem w okienko:

K/użcio nam pro« ziarenko’.

zaś w poradniku metodycznym:

Stukały dziobkiem w okienko:

Rzigc.c nam, provc< ziarenko*.

Okoliczności mogą skłonić wychowawcę nic tylko do przebudowywania utworów, ale także do samorodnej twórczości literackiej, która zaspokaja aktualne potizeby. Taka twórczość literacka nauczycieli, ochroniurck, lokalnych działaczy kultury była kiedyś zjawiskiem dość popularnym*. Występuje ona i dzisiaj, aczkolwiek oficjalna doktryna wychowania przedszkolnego potępia takie praktyki i przestrzega przed

wprowadzeniem w obieg tekstów tworzonych przez amatorów: .....

wychowawczynie czasem nic mogą znaleźć odpowiedniego wiersza, układają więc same coś. co ma rymy i rytm, ale czego nic można nazwać poezją (...). recytowanie go oddala dziecko od prawdziwej sztuki, kształtuje niewłaściwe upodobania"*.

' Por. H. Katyńska Uteraiura thiedfca... <>p cii

•    I Kuh«l Zinui Warszawa l%3

‘ II Mytlkowdui Ktitfik, i w wythoMWihi pi:tJt:kolnym. Op. cli

*    Spaw wiaty Waroawa 1977.

' II MyttkOwika Klatka w wytlwk-onlu pr:sM:ki\hiym Op. ul

Autorka poradnika dotyczącego inscenizacji przedszkolnych stwierdza również, że „w repertuarze dominują słabe adaptacje dobrych nawet tekstów, przygotowane po amatorsku przez wychowawczynie”

Analiza pizcdwkolncgo rcj>crtuaru literackiego wskazuje na to również, iż wymogi wychowania instytucjonalnego wiążą się ze specyficznym wartościowaniem estetycznym utworu Jest godne najwyższej uwagi, że repertuar przedszkolny pomija całkowicie lub w znacznym stopniu eliminuje konieczny zestaw klasyki światowej dla wieku dziecięcego. Ani znane i najpopularniejsze postacie, jak Guliwer, Pinokio, Dziadek do orzechów, Alladyn z czarodziejską lampą, ani nazwiska najbardziej wybitnych kwiatowych twórców, jak II. Ch. Andersen. I . (urroll, R Kipling. A Milne, I ', lear. M. Lcal. Z. Topcluis, G. ritackeruy, l^;. barycon, A Puszkin, I.. Tołitoj, K ( żukowski, I?. T. A. Hoffman nic mają wstępu do obiegu przedszkolnego. Podobną listę «k! bredry i Mickiewicza poprze/. Leśmiana i Ciórską po Kerna można by ułożyć nu podstawie literatury |x>lskicj. A przecież odbiór tych tekstów jest najżywszy i najświeższy właśnie w wieku od 5 do 9 lat /resztą dodać należy, że |>ozycje te nic wchodzą niemal wcale również do zestawu lektur szkolnych

4 W( Z1 SNOSZKOLNA KOMUNIKACJA 1 IT! RACKA

W ostatnich lalach odbiór dzieła literackiego w szkole, jako swoisty typ komunikacji literackiej, stal się przedmiotem licznych rozważań nic tylko metodyków nauczania języka polskiego i literatury, ale również, literaturo* znawców', Wypowiedzi w tej kwestii głoszone z. tego ostatniego punktu widzenia przyniosły wiele ciekawych materiałów, odkrywając aspekty zagadnienia dotychczas nic dostrzegane i nie polU^zu^c^,. Pojawiła się także

¹ M Marcjan O szkolnyeh uMtimnko* aulach odbioru dl kia llferoe kieso, W: O wipMclfi-rui kulturie literackie/ Prato Z.błoroW* pod rcvl S ŻZ»ikirw\kłcgo Wrocław l‘Z7J: M. (•lowiihki Irad)\J>i literacka W: Problemy ICOrii literatury. Wyboru .lokomU II. Marklowic/ Wrocław 1067; W Dynak Sytuacja Ukłuty w sikotnym peoceik komunikacji literackieI W' 1‘rohUmy odbioru i ftdblnrcy, |'iim /Morowa pod red. I Hujnkklcfo i J. SlawińikicK** Wro-claw 1*>77, W Pailcmlak Oryanliar/a prace tu po Humania lektury szkolnej, Warszawa JV74.

’ VI Inglot Problem njbhttty •*' publika.Jt rundowe/ : :akmu melodyki jlltrarury oru/ S: kolną konkretyiacja dr U la literackiego. (Maszynopisy powielone); I flaJccr/an Pric: :im' i. Po/nart I‘>72, I Naiwcr Poezja lal międl ynofennuh i fumojetunth w programie I poJręiinikach srkoty poibiunwej W: i‘oc:ja i di kek o Proca /Mniowa pod ml M łydkowej. Po/tian IV73; A ll.iluch Poiauerlhitnr meioiiy analiz} »lenia w Sikole p .htauowej. (Praca doktorska, muaynopo); W Słodkowski /*.-(<•/»» literackie H' nkide. Wrocław 1072.

77