n (37)

62

nio po poprzednim. Ale najstarszy, odnaleziony dotąd, list uwierzytelniający posła stałego pochodzi z.l 1460; akredytuje nim Ludwik, książę Sabaudzki, Euzebiusza M-FganT^Si ^Kurii Rzymskiej¹.

MisjćTpapieskich legatów i nuncjuszy miały początkowo charakter w założeniu doraźny². Inaczej było tylko z kolektorami, ale ci zasadniczo nie mieli funkcji o charakterze dyplomatycznym. Kilku stałych nuncjuszy wysyła dopiero Aleksander VI: w 1492 i 1500 roku. Sieć nuncjatur rozszerzył Leon X, poczynając od 1513 r.³, nie wszystkie jednak były kontynuowane. Dopiero papieże, realizujący reformy soboru trydenckiego, zwłaszcza Grzegorz XIII, nadali nuncjaturom charakter w pełni instytucjonalny. Liczba ich w drugiej połowie XVI w. dosięgła trzynastu, a organizację ich ustalono w 1584 roku⁴.

POZA ITALIĄ. FRANCJA PRZEJMUJE PROWADZENIE

Koncepcję stałych misyj, zrodzoną we Włoszech, poza nimi podejmuje najwcześniej Ferdynand V Aragoński, dzięki małżeństwu z Izabellą Kastylijską i zwycięs-iunfwaficom z Maurami, jednoczący pod swoimi rządami^całą niemal Hiszpanię⁵. Stałe poselstwa stają się jednym z głównyćITmśtrumentów polityki mocarstwowej, jaką od jego rządów prowadzi Hiszpania, szybko urastająca do rangi pierwszej potęgi w Europie. Już w r. 1474 pojawia się w Paryżu orator residens Ferdynanda, Al-fonso dc Silva, pierwszy stały poseł niewłoski. W latach osiemdziesiątych XV w. posiada Hiszpania nadto stałe misje w Rzymie, Wenecji, Londynie i Brukseli. Nie wszystkie były kontynuowane. Misją, która od r. 1487 nie wykazała już luki, była misja do Anglii. Z górą 20 lat sprawował ją Rodrigo Gonzalez dc Puebla. Wśród stałych misyj, istniejących i obecnie, ambasada hiszpańska w Londynie szczyci się najstarszym nieprzerwanym rodowodem.

Że wysyłanftrsłalćj misji nic musi w owym czasie opierać się na wzajemności, dowodzi właśnie przykład stosunków hiszpańsko-angielskich. Stała misja angielska przybywa do Hiszpanii dopiero w r. 1505, gdy Puebla rezyduje w Londynie już od kilkunastu lat. Dalsza rozbudowa angielskiej sieci dyplomatycznej datuje się od rządów Henryka VIII i jego ministra, kardynała Wolseya⁶.

Z Ferdynandem usiłował współzawodniczyć Maksymilian I, od r. 1493 zakładając również kilka stałych misyj — jako król zresztą, nie cesarz — ale jego poczynaniom brakło konsekwencji. Po zlaniu się na czas pewien monarchii austriackiej

z hiszpańską misje austriackie zostały na ogół wchłonięte przez hiszpańskie. Później zaś rozwój stałych misji cesarskich miała nieraz utrudniać teza, że nie licuje z godnością cesarza, aby był reprezentowany przy niższym od siebie rangą^{7 8}.

Ped-fcontee pierwszej-ewierci XVI w. (1522 r.) stałe misje w Hiszpanii i Francji otworzyła Portugalia, konkurująca z Hiszpanią o władztwo nad terytoriami zamor-4_-sEK^ł7.*~" *

Ale czołowe miejsce w krzewieniu stałych poselstw wnet już zajmie Francja.

• Jui_jnisjc wysyłane przęz Ludwika XI⁹ były tak częste i nierafc długotrwałe, że przypisywano mu następnie ^ojcostwo^ koncepcji stałych misji¹⁰. {Teza ta jest dziś . kwestionowana¹¹. SairTŁudwik uważał stałe misje za instytucję specyficznie włoską. Wobec obcych misji był podejrzliwy¹², a jego własne zatrzymywały się za granicą na dłużej tylko, jeśli tego wymagało powierzone im zadanie, nigdy jako misje stałe w założeniu. W takiej właśnie misji przebywał pod koniec XV w. w Wenecji znakomity pisarz Filip de Commynes. Do aktywności dyplomatycznej Ludwika XI nawiązał w dwudziestych latach XVI w. Franciszek I, tworząc tym razem misje w założeniu już stale¹³.    .

Misje te były zrazu pomyślane przedę_ffiS2ystkim jako oręż w walce przeciw pa- ^ tędze Habsburgów. Aby_móęjm_się przeciwstawić. Francja szuka oparcia o takie nawet "państwa, z którymi nikt dotąd stosunków dyplomatycznych nie utrzymywał.

W r. 1522, pó długich negocjacjach,'powstaje,/wieczny” alians między Francją a bitnymi Szwajcarami, w związku z nim zaś — umieszczona w Solurzc stała ambasada Frańćjnprzy ówczesnych trzynastu kantonach. Oddzielną stałą misję zakłada Francja przy tzw. Szarej Lidze w Chur. Po niełatwych pertraktacjach zostaje zawarte w r. 1536 przymierze z Turcją, też połączone z powołaniem pr?;y_ Wysokiej Porcie ambasady, pierwszej tu stałej placówki państwa chrześcijańskiego, wyjąwszy tylko weneckiego baiToTWiatach czterdziestych XVI \v.~Tranciszck wysyła do Kopenhagi posła, czyn-~nego zarazem w innych krajach bałtyckich, pierwszego na tym terenie stałego .dyplomatę jakiegokolwiek kraju. W Europie'zachodniej zaś Francja posiada wtedy stałych przedstawicieli już wszędzie. Óbok ambasadora przy cesarzu utrzymuje nawet od-

1

¹³    Relacjonuje to Wcckmann, jw. '

2

¹⁴    Na podstawie źródeł stwierdza to stanowczo Ganshof, 273 n.

3

   Znaczenie odnośnej decyzji podkreśla np. Istorija dipłomatii, I, 239.

4

   Zob. najlepiej w tym zakresie udokumentowany Cardinalc. 29 n.

5

   Pioniera stałej dyplomacji widział w Ferdynandzie już Nys DAP, 62-63; zob. też Mauldc, 306 n.; Ganshof. 273; Hill, II, 309. Najbardziej źródłowo opracował działalność dyplomatyczną Ferdynanda (przyznając mu. poza Włochami, bezapelacyjny priorytet) Mattingly, 138 n.

6

²⁰    Mattingly, 158 n.

7

   Mattingly, 156 i 184 n.; Nys DAP, 67 n.; Krauske ESD, 110 n.; Maulde, 306 n.; Hill, IL 157, 308 n. i 321 n.

8

   Mattingly, 181 n.

9

²⁵ Znamy je zwłaszcza z niezrównanych relacji jego współpracownika, Filipa de Commynes. Zachowały się nazwiska aż 70 posłów Ludwika XI. Nikt poprzednio nie korzystał w takim stopniu z instytucji poselstw — Degert LA, 1 n.; Flassan, I, 247; Krauske BG, 3; Hill, II, 99 n. i 152 n.

10

   Tak Krauske BG, 3, błędnie powołujący się na Flassana, który mówi, (I, 247), że Ludwik „mnożył” poselstwa i „przedłużał ich pobyt”, a nie, że tworzył misje „stałe".

11

   Hill, n, 309; Ganshof, 271.

12

³⁶ Degert. jw. Wg Ganshofa, 272. w r. 1465 wyjątkowo przyjął misję Sforzy, bo był to wtedy jedyny jego aliant.

13

Mattingly. 172 n., z dawniejszych zaś autorów Nys DAP, 62 n., ale przede wszystkim Flassan. passim. O nawiązywaniu i we Francji do wzorów włoskich — zob. Hill, II, 84 n.