n (61)

1

26. Loża dyplomatyczna na koronacji Ludwika XV w katedrze w Reims

NICOLAS-DAUPHIN DE BEAUYAIS WEDŁUG PIERRE'A D'UUN

Wschodzie, gdzie zarówno łacina, jak nowożytne języki zachodnie mało są znane. Kwalifikacje językowe decydują tu nieraz o doborze posła. Herberstein często posłuje do krajów wschodnich, bo* zna~~ok oTó~T0" języków, w tym wszystkie niemal słowiańskie¹³². A Ormianin Scfer Muratowicz głównie dzięki znajomości języka perskiego posłuje w r. 1602 do szacha Abbasa I, który wyraża potem zadowolenie, że wreszcie może rozmawiać z posłem bez tłumacza¹³³.

W- dobici .renesansu wśród ludzi wykształconych bardzo rozpowszechniony jest język-iidflskLJeszcze w XVII w. po włosku porozumiewają się w Polsce ambasadorowie francuscy Chamacć i d’Avaux¹³⁴. Wiek oświecenia, także gdy chodzi

0    język mówiony, przynosi zdecydowany^timmf francuskiemu? Sięgnie on poza przemówienia i rokowania. Do dobrego tonu będzie należało posługiwać się fran-cuszczyzna nawet w gronie własnych rodaków, a mężowie stanu i dyplomaci — choćby sekretarz kongresu wiedeńskiego Friedrich von Gentz¹³⁵ — napiszą po francusku nawet swoje intymne pamiętniki.

Gdy stronom brak języka obu im znanego, ogromna jest rola tłumaczy. Zwłaszcza w krajach Lewantu, których języki nie są zachodnim posłom znane, dyplomata pozostaje na łasce dragomana, a ten nieraz okazuje się szpiegiem lub oszustem¹³⁶. Toteż kraje utrzymujące częste stosunki ze Wschodem starają się mieć własnych tłumaczy — tak

1    Polska¹³⁷. Francja w drugiej połowie XVII w. przydziela do niektórych ambasad praktykantów (jeunes de langue) specjalnie dla nauki języków¹³⁸. Potrzeby językowe dały też inspirację do założenia w XVIII w. niektórych szkół dla adeptów dyplomacji¹³⁹.

PROBLEM PRZEKUPSTWA. PODARKI

Próby zjednania życzliwości w drodze przekupstwa są stosowane przez szereg posłów zgoła notorycznie, czasem obowiązuje tu wręcz pewna taryfa. Przezorny Ludwik XI żąda kwitów na wypłacane kwoty i raz jakoby tylko pewien dygnitarz angielski odmówił pokwitowania¹⁴⁰. Defraudant nos — żalą się papiescy mistrzowie ceremonii, gdy od ambasadora nic nie dostali¹⁴¹. Przyjmuje się czasem, i to duże sumy od dwu wrogich sobie władców. Commynes opłacany jest równocześnie przez Mediolan i Florencję¹⁴², a Wolsey — przez Karola V i Franciszka I; powiada cynicznie, że chce „zachować równowagę”¹⁴³.

¹⁵² Picard, 32.    ¹³⁵ Dyplomaci. Relacje staropolskie, 182n.

¹³⁴ (R.) Przeździecki DPCP, L 129 n. ¹³⁵ Gentz MLI i TB. ¹³⁴ Reychman ŹPS, 55 n.; Picavet, 267.

¹³⁷ Zajączkowski i Reychman, 113 n., zestawili listę 37 osób, które między połową XVI w. a końcem XVIII były w kancelarii koronnej tłumaczami. Korzystanie z własnych tłumaczy postulował Fredro SF, 122.    ^

^,3# Picavet, 267 i 295 n. ¹³⁹ Zob. niżej s. 111 n.

¹⁴⁰    Maulde, II, 344 n. ¹⁴¹ Tamże, 369 n.

¹⁴¹    Tamże, 358 n. ¹⁴³ Nys DAP, 65.

7

s. E. Nahlik: Narodziny dyplomacji