Obraz020

procedury diagnostyczne oraz interwencyjne, a także określone strategię planowego wywoływania zmian. Cristina de Robertis definiuje ją jako‘„sposób postępowania pracownika socjalnego, począwszy od pierwszego spotkania z podopiecznym aż do zakończenia działania z tym samym podopiecznym” [Robertis 1996, s. 85]. Na tak rozumianą metodykę pracy wpływ mają dwa czynniki. Pierwszy to teoria i nauka dotycząca rozumienia różnych zjawisk społecznych oraz mechanizmów i narzędzi zmiany, drugi zaś stanowią przekształcenia społeczno-polityczne, których efektem jest instytucjonalny, realny wymiar pracy socjalnej. Oba te czynniki podlegają permanentnym modyfikacjom, zmieniając w sposób diametralny, na przestrzeni ostatnich lat, zakres i charakter zadań stawianych przed pracownikiem socjalnym.

Klasyczny model metodyki pracy socjalnej powstał na podstawie koncepcji teoretycznych wywodzących się z różnych nauk humanistycznych, takich jak pedagogika, psychologia, socjologia, antropologia, etyka, itp. oraz doświadczeń praktycznych [ibid., s. 46]. Stosunkowo przez długi czas, a jak pokazuje analiza aktualnych programów nauczania pracy socjalnej, można także przyjąć, że w dalszym ciągu w świadomości sporej części metodyków, jak i adeptów pracy socjalnej, metody tej profesji definiowane są w zależności od kategorii podopiecznego/klienta. 1 tak mowa jest tradycyjnie o: metodzie indywidualnych przypadków (ang. case work),

‘j • metodzie pracy z grupą (ang. group work),

• metodzie organizacji środowiska (ang. commimity work).

Metoda indywidualnych przypadków >

Podstawowe założenia tej metody pracy socjalnej, jej rys, przesłanki teoretyczne, założenia aksjologiczne oraz zasady praktycznego działania sformułowała Mary. Richmond na początku XX wieku [Lalak, Pilch 1999, s. 133]. Metoda indywidualnych przypadków, jak sama nazwa wskazuje, ma zastosowanie w pracy z indywidualnymi klientami, czasami także z rodziną^ jako całościąjctórą traktuje się jako jeden podmiot. W literaturze przedmiotu możemy odnaleźć szereg definicji ujmujących jej sedno. Przeglądu i analizy owych definicji dokonała m.in. E. Kantowicz [2001].

Jednym z najbardziej rozpowszechnionych sposobów określania tej metody pozostaje definicja .£>. Bowersą, zakładająca, że „metoda indywidualnych przypadków jest sztuką, w której wiedza życiowa o człowiekuj nąuka o człowieku i jego środowisku, a także umiejętność obcowania z ludźmi^są użyte w celu zmobilizowania sił w jednostce i odpowiedniej pomocy w społeczeństwie dla ulepszania wzajemnego przystosowania się jednostki i jej środowiska” [ibid., s. 89]. Tak rozumiana metoda sprowadza się do wszechstronnej pomocy w rozwiązywaniu problemów życiowych klienta poprzez f|;bezpośrednie oddziaływanie pracownika socjalnego na niego i jego najbliż-t sze otoczenie. Ewa Kantowicz precyzując pracę z przypadkiem określa ją jako „sposób pomocy, w którym poprzez analizę sytuacji jednostki borykają-« cej się z jakimś problemem w kontekście środowiska, prowadzi się do opra-Ifcowania diagnozy przypadku oraz planu postępowania i podjęcia działań Ą profilaktycznych, kompensacyjnych i terapeutycznych, angażujących jed-.Łostkę w cały proces pomocy dla dobra jej i społeczności” [ibid., s. 91]. Orientacje teoretyczne

Wraz z upowszechnieniem metody indywidualnych przypadków nastąpił |ej rozwój i specyfikacja. Różne jej rodzaje zależą w gruncie rzeczy od rozumienia mechanizmów samej zmiany i tego, jak ona w praktyce zachodzi ‘Johnson 1986, s. 293]. Tym samym teoretyczne orientacje metody indywidualnych przypadków stanowią odzwierciedlenie dominujących nurtów tera-leutycznych. Główne jej modele możną ująć następująco:

• Psychodynamiczny - pracownik socjalny za sprawą oddziaływań terapeutycznych skoncentrowany jest na modyfikacji struktur osobowości, kliepia. Zmiana odbywa się za sprawą relacji terapeutycznej, w trakcie której terapeuta dokonuje interpretacji świadomych i nieświadomych potrzeb i motywów postępowania klienta, poszerzając jego wgląd, a za sprawą reinterpretacji umożliwia zmianę, r Społeczno-behawioralny - w podejściu tym pracownik socjalny wspól-nie z klientem identyfikuje zachowania problemowe, objawy nieprzystosowania społecznego i zasoby środowiska. W oparciu o nic w następnej kolejności tworzy nowy system wzmocnień ukierunkowanych na podtrzymanie pożądanych zachowań.

-Poznawczy - w modelu tym pracownik socjalny pomaga klientowi rozróżniać racjonalne i irracjonalne skrypty myślowe i rozwija różne umie-, jgtności społeczne pomocne w osiągnięciu lepszego poziomu funkcjono-_wąjiia,_

|* JEgzystencjalno-interakcyjny - pracownik pomaga klientowi usta-, nawiać i rozwijać autentyczne relacje zarówno z samym sobą, jak i in-_ mymi ludźmi, dla których podstawąjest prawidłowa kpmpnikacją_[ibid., s. 293].

Etapy postępowania metodycznego i Całość oddziaływań pomocowych w ramach metody indywidualnych 5rzypadków można podzielić na cztery zasadnicze etapy postępowania metodycznego:

1)    Diagnoza przypadku,

2)    Opracowanie planu działania,

39