Obraz022

zdolności i kompetencjezaradcze.J^miany te zazwyczaj są związane z_Hcz-nymi próbami, eksperymentami, stąd kluczowy jest warunek zapewnienia poczucia bezpieczeństwa w funkcjonowaniu małych grup.

Innymi słowy, metoda grupowa ujmowana jest jako specyficzny rodzaj postępowania, ale z drugiej strony oparta jest na umiejętnościach oraz wiedzy stanowiących podstawę pracy socjalnej jako całości. Znajomość prawidłowości funkcjonowania społecznego jednostek przydatna jest bowiem nie tylko w pracy grupowej, ale także w pracy indywidualnej z klientami, pozwala na zrozumienie ich funkcjonowania w szerszym kontekście społecznym.

Klasyfikacja grup i modele pracy grupowej

Podstawą zróżnicowania jej odmian jest klasyfikacja grup, z jakimi może mieć do czynienia pracownik socjalny. W literaturze przedmiotu spotykamy wiele różnych definicji zarówno samego pojęcia grupy, jak i jej rodzajów. Podstawowym podziałem jest rozróżnienie grup pierwotnych i wtórnych, celowych i nieformalnych*, itp. Na gruncie polskiej tradycji pracy socjalnej wkład swój zaznaczył A. Kamiński* który dokonał klasycznego już podziału na grupy rozwojowo-wychowawcze, rewalidacyjne i psychoterapeutyczne [zob. Kamiński 1980, s. 270-277].

W obrębie pracy socjalnej grupy mogą być także definiowane ze .względu na przedmiot lub cel (np. grupa terapeutyczna, rekreacyjna, edukacyjna, itp.), ze względu na rodzaj i specyfikę ich uczestników (np.: grupa wsparcia dla osób doznających przemocy, grupa dla młodzieży eksperymentującej z narkotykami, itp.), czy też biorąc pod uwagę metodę pracy (np.: tzw. „Szkoła dla rodziców - czyli trening umiejętności wychowawczych, Trening Zapobiegania Agresji - grupa dla młodzieży, itp.).

Inny podział socjalnej pracy grupowej zaproponowali C. Papell i B. Roth-man, którzy opracowali trzy modele praktyki, korespondujące z historycznymi uwarunkowaniami rozwoju tej metody w Stanach Zjednoczonych [por. Johnson 1986, s. 303]. 1 tak autorzy ci wyróżnili:

•    Model celów społecznych, (ang. social goals model) - celem tego rodzaju grup jest uczenie społecznej odpowiedzialności i wzrost świadomości społecznej uczestników. Rola pracownika socjalnego sprowadza się do umożliwienia uczestnikom osiągnięcia zmian w tym zakresie poprzez organizację i zapewnienie właściwych warunków. Przykładem są różne organizacje młodzieżowe, religijne, domy kultury, kluby osiedlowe, itp.

•    Model naprawczy (ang. remedial model) - związany jest bezpośrednio z różnymi rodzajami psychoterapii. Celem jest zwiększenie i optymalizacja przystosowania społecznego klientów poprzez ich leczenie. Pracownicy socjalni pełnią tutaj rolę terapeuty, czy agenta zmiany. Ten ro-

dzaj pracy socjalnej ma miejsce w_szpitalach..psychiatrycznych i poradniach zdrowia psychicznego, ośrodkach terapii uzależnień, itp.

► Model wzajemnościo.wy_(ang. reciprocal model) — poszczególniJdńmci pracują w ramach grupy wzajemnie sobie pomagając, a proces ten opiera się na relacjach. Przykładem tego typu rozwiązań są grupy wsparcia, *gmpy zadaniowe, grupy koleżeńskiej superwizji, itp. Pracownik pełni w nich w mniejszym stopniu rolę lidera, prowadzącego, a raczej stara się być facylitatorem, mediatorem, czy źródłem zasobów dla swoich klien-tów. Zdarza się także, że grupy takie funkcjonują z założenia bez pracownika socjalnego. Celem funkcjonowania takich grup jest wzajemna pomoc poprzez osobisty rozwój, niż leczenie, czy terapię problemów., [ibid., s. 303-304],

W praktyce zdarza się, że mogą występować przykłady grupowej pracy ^socjalnej, którą de facto można przypisać do więcej niż jednej z wyróżnio-liiych kategorii. Egzemplifikacjątego są treningi asertywności,. które w Polsce aczęły cieszyć się szczególną popularnością w latach dziewięćdziesiątych, i Zachodzie i w Stanach Zjednoczonych już w latach siedemdziesiątych biegłego wieku. Można je zdefiniować jako grupy pomocy wzajemnej na-L ira wzrost własnych kompetencji i świadomości przysługujących v jednostkowych w funkcjonowaniu społecznym [ibid., s. 304].

Specyfika procesów grupowych

Niezależnie od tego, czy pracownik socjalny pracuje z jakąkolwiek grupą, r też zajmuje się wyłącznie indywidualnymi przypadkami, musi znać i ro-Imieć mechanizmy funkcjonowania społecznego oraz procesów grupo-vch. Przy czym na szczególną uwagę zasługuje tutaj kilka kwestii:

fazy rozwoju grupy, zwane procesem grupowym (tworzenie grupy, stabilizacja struktury i norm funkcjonalnych, realizacja celów, zakończenie \ pracy i separacja lub reorganizacja grupy), uczestnictwo i wpływ członków grupy powiązane z władzą i kontrolą Oraz procesem podejmowania decyzji,

/ role grupowe,

przynależność i subsystemy istniejące w ramach grupy,

I normy grupowe, ięgułv i wzory komunikacji^.

^r związku z tym, iż powyższe kwestie są dosyć dokładnie opisane przez i autorów, w tym miejscu poprzestanę tylko na ich wyszczególnieniu, Sjrłając Czytelników do stosownej literatury przedmiotu i autorów, m.in.: |Ćorey, G. Corey [1995], R. A. Skimodore, M. G. Thackeray [1996], antowicz [2001], itp.