m63

tłumaczyć; odwrotnie, to przed nim należy szukać wyjaśnienia siebie. W ten sposób lustro melancholii staje się lustrem tożsamości. Raz jeszcze Kicrkegaard: „Coś w nas nie pozwala nie patrzeć - i, rzecz ciekawa, kiedy patrzymy, widzimy jak w lustrze, widzimy w końcu siebie, czy może też ten, kto jest znakiem kontradykcji, podczas gdy wbijamy w nią wzrok, patrzy wam prosto w serce. Sprzeczność staje przed każdym człowiekiem, który rozważając ją znajduje się przed lustrem. (...) Jest ona tajemnicą; ale kiedy usiłuje ją rozwiązać, ujawnia tym samym głębię swego bytu. Sprzeczność stawia człowieka przed wyborem, i wybierając, człowiek objawia się sobie”. Stając naprzeciw lustra niepojętej tajemnicy człowiek może więc rozwiązać tajemnicę własnej tożsamości, miast fascynować się melancholijnie niezrozumieniem. I wówczas, gdy spojrzenie przestaje być nieskończonym błądzeniem w głębi ducha, gdy możliwość przestaje być czarną plamą, lecz odsłania „wieczne znaczenie ducha”, bezpośredniość ustępuje miejsca duchowej ciągłości, którą człowiek tworzy w^f powtórzeniu już nie mechanicznym. lecz samoświadomym, gdyż odtąd wciąż potwierdzać będzie etyczny wybór siebie.

Tak zatem domyka się i spełnia koło melancholii, które na wcześniejszych stronicach powracało w^f różnych motywach odbicia i figurach nierozpoznanego centrum „ja”. Od siebie do siebie, od widma do wizerunku, od konturu do twarzy, od spojrzenia, które zbacza, do spojrzenia wprost: melancholijna droga Kierkegaarda zawraca, jak określa to Guardini, do „tajemnicy pierwotnych głębi”, w których, odnajdując swój duchowy wymiar i moc przeobrażenia się, wyczerpuje swą melancholię i jej tułaczkę.

XXI. Pomerol 1989

Nalepka jest czarna, połyskująca. W zależności od padającego światła, którego kąt zmieniam ułożeniem głowy, rysunek uwyraźnia się lub roztapia do tego stopnia. że widać już tylko jego lewy zacieniony kąt; cała prawa strona jest wówczas wygładzonym blaskiem. Kiedy biorę butelkę w rękę i przechylam ją na wszystkie strony, zdarza się, że widzę na etykietce refleksy. Na pewno palca, który na środek rysunku rzuca tylko cień, lecz z boku odbija się dosyć wyraźnie w czarnej taili tła; i o wiele mniej wyraźnie twarzy; może odległy zarys, tak mglisty, jakby sam, bez moich pochylonych nad nalepką oczu, wyrastał z tej czerni (a specjalnie wybrałem ten kolor) niczym dodatkowe tło rysunku; daleka więc obecność - tak jak niejasne poczucie obecności twarzy w ciemnej czerwiem wina, gdy pochylić się nad kieliszkiem. Sam rysunek - delikatne białe kreski na czarnym tle, równie cienkie co linie rysowane ostrym ostrzem na zabarwionej pisance, tak delikatne, że nie wiadomo już nawet, czy rzeczywiście białe - zajmuje środek etykietki w miejscu wydzielonym również cienką białą ramką. Przedstawia winnicę. długie rzędy, które po prawej stronie będą się jesz-

127