Obraz6

| I ).is/yl<nwsk.i (ukosi życiu w |»< isjh klywic pedagogie/nc)

!S(>

i ogólną zdolność radzenia sobie; oraz (K. (i. (kil mana) z a s a d ę d o s t o sowywania aspiracji wynikających z możliwości stanu zdrowia.

H. Sęk proponuje medyczną koncepcję jakości życia. Autorka rozumie to zagadnienie (w wymiarze obiektywnym) jako zespół warunków życia człowieka, atrybuty świata przyrody, przedmiotów i kultury oraz atrybuty człowieka związane z poziomem życia i pozycją społeczną. Wśród obiek tywnych wyznaczników jakości życia wymienia także strukturę organizmu człowieka i poziom jego układów biologicznych, czyli zdrowia. Jakość ży cia rozpatrywana natomiast w wymiarze subiektywnym jest, zdaniem au torki, rezultatem wewnętrznych procesów wartościowania różnych sfer życia i życia jako całości. To wartościowanie zależy od struktury potrzeb i indywidualnego systemu wartości, a w szczególności od indywidualne go pojęcia sensu życia. Zdrowie, podobnie jak jakość życia, może być rozpatrywane obiektywnie i subiektywnie. Potwierdza się reguła, że człowiek zapytany o źródło jakości życia stawia zdrowie na jednym z pierwszych miejsc (co znajduje potwierdzenie w wynikach badań obejmujących m.in. środowisko nauczycielskie) (zob. Marczuk, 2001). Zatem zdrowie jest warunkiem szczęścia istotnym, choć nie jedynym (Tatarkiewicz, 1990, s. 218), stanowi wobec jakości życia wartość instrumentalną (nie ostateczną), służy realizacji cenionych wartości i celów życiowych, podobnie jak inteligencja i kompetencje, pozostaje niejako w tle.

We współczesnych modelach zdrowia jest ono ujmowane w ramach per spektyw: biomedycznej i holistyczno-funkcjonalnej (Sęk, 1993, s. 113-115).

Model biomedyczny ujmuje zdrowie jako kategorię zobiektywizowaną. Podlega ono obiektywnym zasadom regulacji i jest determinowane wypo sażeniem genetycznym i wrodzoną strukturą. Zależy ono od odporności biologicznej, a do załamania zdrowia dochodzi wówczas, gdy człowiek nie jest w stanie przeciwstawić się szkodliwym wpływom. Do tego modelu au torzy odwołują się w badaniach nad jakością życia dotyczących omówionej wyżej wartości zdrowia i jego znaczenia dla oceny życia.

W modelu holistyczno-funkcjonalnym nawiązuje się do nurtów hu manistycznych w medycynie i trendów współczesnej ekologii. Zdrowie w tych ujęciach rozważa się we wzajemnej relacji, jaka zac hodzi między człowiekiem a jego otoczeniem, ukierunkowanej na zapewnienie dyna micznej równowagi między wymienionymi elementami ' * poziomie z.dro

^r>7

Itnzd/I.d W lio^.llkiwuiuil    .tlt) Auiim/h/i fukoii! /yilil

ł.» współdecydują czynniki patogenne, /as do jego potencjałów w tym poijejśł iu zalicza sic,- energię witalną człowieka, jego odporność biologie/ tią, ale również przyrodnicze i społeczno kulturowe zasoby otoczenia, pro zdrowotne i proekologiczne systemy wartości, a przede wszystkim cechy ps\i bieżne jednostki (wiedzę, racjonalność postępowania, optymizm i po . /iu le sprawstwa). Wszystkie te cechy są odpowiedzialne za tzw. poc / u ii< koherencji (sense of coherence), które stanowi złożone i względnie trwale przekonanie, że światy wewnętrzny i zewnętrzny są przewidywalne i /<■ zachodzące zmiany są możliwe do opanowania oraz będą przebiegały w oi zekiwanym kierunku (tamże, s. 114). Zaprezentowana koncepcja zdro wm rzuca nowe światło na zagadnienie jakości życia. Można przypuszczać, h wysokie poczucie jakości życia ułatwia zmaganie się z chorobą (powo duje przesuwanie się w wymiarze: zdrowie - choroba w kierunku bieguna zdrowiu) i umacnia procesy równoważenia zagrożeń z zasobami. Wynik ly» b procesów wyższy poziom zdrowia - wpływa zwrotnie na zasoby wa młukujące subiektywne poczucie jakości życia.

< tbocnie zakłada się, że zdrowie człowieka zależy od oddziaływań ekosy •Mi mów i od ich równowagi (tabela 4).

I iii u l.i I. Kategorie wymienione przez WIIO, które umożliwiają oszacowanie jakości życia

Zakresy	Kategorie
1'nyi lilezny	Bóle, niesmak, energia, zmęczenie, sen, wypoczywanie
l'iyi hologiczny	Uczucia pozytywne, myślenie, uczenie się, pamięć, koncentracja, s/a cunck dla samego siebie, zewnętrzny wizerunek i negatywne uczucia
Mnplcń niezależności	Ruchliwość, czynności życia codziennego, zależność od medykamen tów albo terapii, zdolność do pracy
MnMinki socjalne	Stosunki osobiste, wsparcie socjalne, aktywność seksualna
'•iiiiliiwlsko	Bezpieczeństwo fizyczne, otoczenie domowe, zasoby finansowe, zdrowie i opieka socjalna, istnienie i jakość okazji uzyskania nowych informacji i sprawności, czas wolny i okazje do odpoczynku, fizyczne otoczenie (zanieczyszczenie, hałas, ruch uliczny, klimat), transport
1 łtn howy	Życie duchowe, rcligia, osobiste wyobrażenie o wierze

»* i * ■ * 1111 /a Wlimirmc, IW/,

Komitet Światowe) Oignnl/in jl /diowlu wyjaśnia, że większość chorób Itb inlekiyjnyt li zależy od uwniiinknwań siodowiskowycli, dlatego można