Obraz4

72 | I >iiv/ykowsk.i )ilkoś«' życiu w |•• i •,(>< klywii pedagogiczni')

Schemat 10. Hipotetyczny model determinantów wpływających na ocenę jakości życia

Źródło: Wejnert, 2001, s. 50.

Zdolność człowieka do dokonywania ocen we wszystkich sferach życia, obejmujących przekonania, postawy, odczucia, także obraz otaczającego św i a ta, stanowi jeden z warunków jakości życia jednostkowego i społecznego.

Jakość życia zakłada pewien proces wartościowania, pozwalający for mułować oceny typu: „coś jest lepsze (ważniejsze, cenniejsze) od czegoś in nego”. Powstaje problem - co jest wskaźnikiem tej „ważności” i „wartości i jak różne wskaźniki ze sobą pogodzić. Przekształcanie życia w celu pod niesienia jego jakości odbywa się dzięki indywidualnym filozofiom, wizjom życia, które stanowią

[...] zespół fundamentalnych przekonań i ocen dotyczących tego, czym jest (i czym powinno być) życie ludzkie oraz jaka jest w nim rola człowieka (zob. Kuleta, 200.’, s. 12-23).

Subiektywne oceny jakości życia są rezultatem lego, tu w źyi iu i róż nych jego obszarach spotyka osobę w połączeniu / tym, im |. .i dla niej

inunc i ważne. Twierdzenie to wyjaśnia, dlaczego le same okoliczności są tlla wielu ludzi źródłem odmiennych doświadczeń w zależności od stoso wanyc h kryteriów oceny.

/ oceni] życia wiąże się kwestia odpowiedzi na pytanie: czym jest jego lal'iiśc ? S. Kowalik, zakładając, że ocena jakości życia zmusza do pogłę hlonej refleksji nad nim, uważa, że można wyróżnić dwa sposoby pojmo u,inia lego pojęcia: akcentujący aspekt poznawczy (odczuwanie własnego t \ < i.i przez poznawanie go) bądź przeżyciowy (odczuwanie własnego życia pi n r przeżywanie go)¹. Pierwszy sposób polega na tym, że człowiek może dokonywać oceny jakości własnego życia na podstawie informacji uzyska nyi li dzięki procesom poznawczym. Autor mówi tu o funkcji świadomość i n llelcsyjnej, która umożliwia ustosunkowanie się do przebiegu własnego i yt i.i i jego aktualnego stanu. Dzięki temu jednostka może ocenić punkto iv11 lub całościowo swoje życie, planować, mieć poczucie kontroli, wreszcie itiit/e ustosunkować się do samej siebie. Drugi sposób rozumienia jakości

i    yt la zakłada, że człowiek może odczuwać własne życie poprzez przeżywa uli go, co oznacza doświadczanie różnych stanów psychicznych w trakcie /lila Przeżycie S. Kowalik rozumie jako proces wewnętrzny, w wyniku l im ego następuje urozmaicenie sposobu poznawania rzeczywistości po pi/ez: dostrzeganie ukrytych elementów, tworzenie wyobrażeń, fantazji, iiktywację wspomnień oraz świadome nadawanie informacjom osobistego sitączcnia. Percepcję jakości życia można zatem rozumieć | a k o sumę efektu poznawania i efektu przeżywania (do /iiąwania) (zob. Sęk, 1993, s. I 15), stąd leż przy wyborze bądź budowaniu

ii    ki'.nej definicji jakości życia warto uwzględnić oba aspekty (tabela 6; zob. Pasikowski, Sęk, 1994, s. III; por. Sęk, Pasikowski, 2001, s. 31).

Piorąc pod uwagę obiektywne warunki życia (korzystne i niekorzystne) ma/ subiektywną ocenę jakości życia (pozytywną i negatywną), S. 11.1 ilipp I I' In ring wyróżniają cztery typy jakości życia:

s Is<iw,illł> wy,,ilu,lun.i jinjęiit j.ikiićcl Żyda psyclilc/ncj^o, en po/w.il.i nu (idcjitcir nic

lvU.....I m/iiiiilcnlu (iilnnitl ży, I.i w kiU^nilin li ndd/.lutywuiiM i/ynnilcźiw zewnętrznych, ule

i ,l ,,|'n)m uli nu/y, i< |,',yi lii,/iii . .'lnu li t .1 I |r|(n m/w<i| ( • ułudnym pojęciem k<iiuc|icjl 1.1.1 /y i 1,1 /,i|i|ii|iiiiiniviiMi | 111 .    111I11M |, pi/■/yi Ir iii/uiiilunc juku wewnętrzny |niHc»

iwlin,i,i. y ,/lowli kil Onli Kilu illll 10'* ■ • I,'IHM), •. II l,')