Obraz7 3

7H I I ).is/ykowsk.i lako.śi >yil.i w |)i'is|n klywl<' pedagogii*m)

uznać nic tylko za naukę, ale i za sztukę, sztukę ze wszystkich najdoskonal szą, ponieważ jej przedmiotem jest przecież żywy człowiek, a celem tworzenie czy kształtowanie [...]. Równocześnie jest ona sztuką ze wszystkich najbardziej tragicz ną. Jej tworzywo, najszlachetniejsze z możliwych, jest także spośród wszystkich najbardziej nietrwałe. Wartości aktualizowane w człowieku, są bytowo jeszcze bar dziej kruche niźli ich podmiot i nigdy nie można z całą pewnością stwierdzić, że zakorzeniły się w nim na zawsze. Zadanie pedagogiki można zawrzeć w pytaniu, jak budować człowieka w człowieku. Idea człowieczeń stwa zakłada także, że c z ł o w i e k jest bytem stojącym wobec warto ści i na realizację tych wartości niejako skazanym, jeśli tylko naprawdę chce być człowiekiem [wyr. - J. D.] (Stróżewski, 1992, s. 56-57).

Wartości można definiować w zależności od rozmaitych kryteriów. M. Rokcach definiuje wartości jako

(...) trwałe przekonania, że określony sposób postępowania lub stan końcowy jest osobiście lub społecznie bardziej pożądany niż przeciwny sposób postępowania czy stan końcowy (Rokeach, 1973, s. 5).

Zgodnie z tą definicją autor wyodrębnia dwa rodzaje wartości: ostatecz ne (określają stany końcowe czy cele działania, np. piękno, szczęście, wol ność) i instrumentalne, które wyznaczają sposoby i środki działania (zdol ności, odwaga, ambicje itp.). Wymienionym wartościom autor przypisuje znaczenie jednostkowe (osobiste) lub społeczne.

J. Maciuszek, opierając się na klasyfikacji wartości M. Schclera (w której występują takie rodzaje wartości, jak: hedonistyczne, witalne, cywilizacyjne, duchowe lub kulturowe oraz religijne), przedstawia zależność jakości życia od wymienionych grup. Realizowanie przez człowieka wartości z grupy hedonistycznej oznacza, że poczucie jakości życia zrelatywizowane jest do sfery zmysłowości. Jakość życia jest tutaj wyznaczona przez poziom zaspo kajania potrzeb fizjologicznych, poziom zdobytego luksusu i materialnego komfortu życia oraz ilość zgromadzonych i używanych dóbr. Jakość życia można także budować na wartościach witalnych (jak: sprawność i tężyzna fizyczna, osiąganie mistrzostwa sportowego), co daje pomyślność i powo dzenie, wiąże się ze sławą i sukcesem, zaś jakość życia oparta na wartoś ciach duchowych będzie oznaczać tworzenie i doświadczanie piękna, dobra moralnego i prawdy (podobnie jest w przypadku wartości religijnych).

Według M. Schelera, wartości posiadają oznaki „wyższości”. Do symp tomów „wyższości” wartości należą: niepodzielność, trwałość, głębia za dowolenia, autonomiczność wobec przeżyć emocjonalnych (/oh Marin **/< I'. 1994, s. 64 65). Dokonanie oceny jakości życia wiąże się ze stopniem l<oi /ucia zadowolenia i satysfakcji życiowej. Kontynuując te rozważania, mo/na stwierdzić, że tym wyższa będzie jakość życia, im wyższe będą wai lom i, których realizacja wiąże się z głębszym zadowoleniem (Rumiński, ilill, s. 96). Ocena jakości życia zależy zatem od rodzaju preferowanych .utości, wynika także z możliwości realizacji własnego systemu wartośi i pi zez, człowieka. W tym znaczeniu jakość życia może być postrzegana jako

0    dawanie sensu ludzkiej egzystencji przez realizowanie określonych war Iom i i ennych dla jednostki (Sawczuk, 2001, s. 64).

Każdy żyje wartościami - istotne jest uświadomienie sobie, jakimi i czy są one zgod m / tymi, według których chcemy organizować nasze życie (Ostrowska, 1994, s. I ł).

Pytania: jak żyć, aby mieć poczucie spełnienia i samorealizacji, d I a t/ego warto żyć, co można zrobić, aby życie było dobre, miało wysoką j a kość, są zarazem pytaniami o system wartości

1    /1o w i eka (o jego dążenie do wartości i ich realizowanie w życiu). ()n Mim, będąc wartością, jest uwikłany w bogatą i skomplikowaną sieć wielu tiiuyi h wartości, które jednak same w sobie są niczym, aż do momentu ni/(i zywistniania ich przez człowieka. Wówczas nabierają szczególnego /mu zenia, gdyż kształtują jakość życia. Zdaniem R. Ingardena,

| . | natura ludzka polega na nieustannym wysiłku przekraczania granic zwierzęco •» I tkwiącej w człowieku i wyrastania ponad nią człowieczeństwem i rolą człowieka |iiko twórcy wartości. Bez tej misji [...] człowiek zapada z powrotem i bez ratunku w swoją zwierzęcość, która stanowi jego śmierć (Ingarden, 1975, s. 25, 70).

U. Ostrowska tę aktywną realizację wartości przez człowieka określa inlitnem „doświadczania wartości” (Ostrowska, 2001, s. 54-55). Fenomen • dowleka, według autorki, polega na tym, że dzięki poznaniu świata, po liali /gromadzić wiedzę potoczną, a poprzez poznanie naukowe, posiada mu/llwość opisywania, wyjaśniania, klasyfikowania i oceniania (a więc war In*,i iow,ima). Zdolność do dokonywania ocen we wszystkich sferach ży , la własnych przekonań, postaw, własnej osoby w wielu wymiarach oraz olua/u otai żującego świata stanowi jeden z warunków jakości życia w sen a, jednostkowym i spoin znym

Podobnie, zdaniem M I ohoikiego,

| | waiiusi iiilnid/i , isiii l* * y i ii tum u, cny nnóh, rmzy, zjawisk, norm, war tuli I. /.i*,ad i tym iinyiu I •mi, ,ivl "*'iią pudsUWę 11/na ula i/cgoi /a dóbr, lllh