Obraz1

86 I I t.is/ykowsk.i (ukosi /yii.i w perspektywie pedagogie/nr|

Znajomość czynników „cclolwórczych” wydaje się społecznie potrzebna Według Z. Skórnego, w ujęciu obiektywnym celem działania jest pewien mający zaistnieć w przyszłości stan rzeczy, natomiast w ujęciu subicktyw nym jest nim pewne wyobrażenie o dodatnim zabarwieniu uczuciowym odnoszące się do rezultatu działania. Łącząc obiektywne i subiektywne ro zumienie tego pojęcia, autor określa cel jako wynik działania (Skórny, 1970 s. 116).

Dla T. Tomaszewskiego cel oznacza antycypowaną sytuację końcową (Tomaszewski, 1976, s. 505), zaś według W. Bańki, stanowi on wyobrażał ny, przyszły stan rzeczy, do którego człowiek dąży. Istota celu wyraża się w tym, że stanowi on konstrukt poznawczy i obraz przyszłej rzeczywistości Najczęściej odnosi się do przyszłości, obecnie jest stanem potencjalnym. Ze stanu potencjalnego w realny przechodzi w wyniku podjętego działania. Struktura działania powodowanego celem (czyli działania dowolnego) wy raża się w ciągu: cel —► myślenie o celu —► walka motywów —► przewidy wanie skutków —► planowanie działania —► wybór sposobu —*- realizacja —► rezultat końcowy (Bańka, 1999, s. 77, 82).

Podobnie M. Adamiec w cyklu działania ludzkiego wymienia trzy regu larnie przebiegające fazy: poznaję —► wartościuję —► działam —► poznaję —► itd. (Adamiec, 1988, s. 19), zaśT. Mądrzycki wyróżnia: planowanie dzia łania (fazę przygotowawczą), jego realizację (fazę wykonawczą) oraz ocenę (fazę końcową) (Mądrzycki, 2002, s. 81; por. Katra, 1996, s. 312-313).

Każdy człowiek posiada określone cele i realizuje w ciągu życia określone zadania. A. Zalewska wymienia za L. A. Pcrvinem cele życiowe, do których ludzie dążą najczęściej, są nimi: przyjemności, władza i agresja, poczucie własnej wartości, dobre relacje z innymi, redukcja lęku. Dla porównania autorka wyróżnia za S. H. Schwartzem i W. Bilskym następujące cele: dobie relacje z innymi (bezpieczeństwo, prospołeczność, konformizm); zaufane do własnych doświadczeń i zdolności (dojrzałość, samokierowanie); eks pansję „ja” (przyjemność, osiągnięcia, władza) (Zalewska, 1997, s. 13). Pr/< bieg życia można więc określić na podstawie tych (i innych) celów i zadań Cele człowieka, szczególnie osobiste, posiadają swoje źródło w strukturze „ja”, w aspiracjach i wartościach, kształtują osobowość, ale także przebiec, i jakość życia (Pietrusiński, 1977, s. 87 88). Warloś< zyeia można zatem mierzyć jakośćią celów, wytrwałością w ich rcalizat ji 1 osiągi tlę Hani efektu mi (Zaborowski, 2001, s 178 179)

W. S/cwczuk wymienia cele doraźne i cele życiowe. Pierwsze - finalizuj.| - .-yimości i działania człowieka, natomiast drugie - finalizują jego działał tu im (S/cvvczuk, 1966, s. 392). Wskazanie życiowych celów ma podstawowe

0    nu zenie dla sukcesu życiowego, niezależnie od dziedziny, w której chce dę go odnieść. Człowiek może odnajdować sens i jakość życia w małych, pi /rmijujących przejawach codzienności, zatem niekoniecznie w wielkich •. lat h i dążeniach. W sytuacjach życiowych, gdy brakuje celów, życie nie musi wcale tracić sensu, a człowiek posiadać niskiego poczucia jego jako

i Sens i jakość życia zależą od tego, czy i jak chce on żyć. Stawianie i Iow i ich realizacja stanowi naczelną cechę natury lud / k i ej. Cele motywują do działania, nadając kierunek i dynamikę, od uświadomienia celu, jego wartości, czasu realizacji, zależy ocena jakości ży . la t zlowiek tworzy bowiem i realizuje cele życiowe, aby nadawać sens twojemu życiu, w konsekwencji uzyskiwać zadowolenie i poczucie szczęś tlą (Cieślak, 2004, s. 19-21).

W strukturze celów i dążeń życiowych człowieka ważną kwestię stanowi .wiadomość poszukiwania nowych form istnienia i założenie, że własnym iyc Inn wskazuje się drogę innym. Drogą do autentycznego życia jest samo tmllzucja. Według). Kozieleckiego,

| | ulowość istnienia generuje przede wszystkim akt transgresyjny, akl pr/ckr.i . /aula dotychczasowych granic osiągnięć i doświadczeń, akl twórczy i innowacyj ny, to/s/ei/.ający indywidualny i społeczny świat. Ten akt powoduje, że życie ludzkie | | przestaje być absurdalne (Kozielecki, 1996, s. 97).

Na podstawie dotychczasowych rozważań można przyjąć lezę, że ży ile i /łowicka jest funkcją jego celów, wartości i możliwości ii li realizacji. Twierdzenie to oznacza, że człowiek stawia tobie i cle, klórc / wielu powodów są dla niego ważne, podejmuje działanie, |> --•li win/y w możliwość ich realizacji. Przekonanie o prawdopodobień tlwlc osiągnięcia celu może się u niego zmieniać w zależności od rodzą |o dośwladi /en, jakie /dobywa w trakcie życia. Nowe cele mogą stanowić loilltukweiii ję zmian w /.ustnialyi li okolii znościai li /yi iowycli. I )la jakość i hi la pozytywne /nai/enie ma samodzielny wybór i skulec/na realizacja giuwnyi li i i Iow żyt lowyt li Wili Urśi i pozwalają wybici .u kier linki działań

1    oliirślai slopli n /godnoM l osiągulęlyi h • i Iow / m zekiwaulami.

k /lniana wlasoyi li . • Inn .• \, |nw \, h następuje na sluili f lewi/ji wlasnyi h wat łosi l bątlz pod wpływem nai Iskow • woęii znyi li Ptoi es dokonywania