Obraz3

90 I I Us/ykowsk.i l.iknsi życiu w |>cfK|H'klywii pcil.igngk/mj

Dla nauczyciela praca nad formułowaniem i realizacją celów może st.i nowie krok w kierunku budowania pozytywnych zasobów (potencjału) przyczyniających się do jego samodeterminacji i poczucia sprawstwa w ży ciu (panowania nad życiem), a poprzez to sprzyjania poczuciu wysoki, i jego jakości. Jednak warunkiem w tym procesie jest posiadanie przez nic go cechy ważniejszej od samej umiejętności działania (know-how). Jest to umiejętność wyboru {know-what), dzięki której nauczyciel określa nie tylko, jak osiągnąć cele, ale i co ma być jego celem (Suchodolski, 197.’ s. 53), a to już kwestia wyboru (wartościowania) i właściwej motywacji.

Motywy a ocena jakości życia

Termin „motyw” pochodzi od łacińskiego wyrazu movere, co oznacza po ruszać, dźwigać lub wprawiać w ruch. Odnosi się on do specyficznego stanu wewnętrznego, który charakteryzuje się poczuciem niespełnienia i gotowo cią do podjęcia aktywności, czyli napięciem motywacyjnym (Reykowski, 1986, s. 165, 237). Motywem jest każda myśl, przeżycie, dążenie związane z uświadomieniem przez człowieka tych czy innych potrzeb, które pobudza ją go (bądź nic) do określonego działania, sprzyjają lub przeszkadzają w jeg< > wykonaniu (Rudik, 1970, s. 6). M. Ossowska dokładnie przedstawia sposoby rozumienia i posługiwania się terminem „motyw”. Według autorki:

1)    w najszerszym użyciu motywem bywa wszelki czynnik wyznaczając y lub współwyznaczający czyjeś zachowanie, obejmujący także zacho wanie niepołączone z żadnym dostrzegalnym ruchem;

2)    rozumienie, przy którym to, co motywuje, musi być psychologiczni

3)    pytanie o motywy to pytanie o jakieś trwałe siły kierujące ludzkim za chowaniem, tłumaczące powtarzanie się u ludzi pewnych czynnoś. i, mechanizmów działania;

4)    pojęcie motywu związane jest wyłącznie z działaniem celowym - jaki. motywy może mieć tylko ten człowiek, który stawia sobie jakieś cele;

5)    rozumienie wiąże motyw z sytuacją wyboru, gdy sprawca czynu roz waża różne alternatywy, które ma przed sobą, porównuje je i wybici .i jedną z nich, zdając sobie sprawę z tego, dlaczego ją wybiera, potrafi wyjaśnić z uwzględnieniem ocen, dlaczego tak postąpił (Ossowska, 1949, s. 24-31).

W ogólnym znaczeniu pojęcie „molywacja" odnosi się do proce luw dotyczących zapoczątkowania i nadawania kierunku i energii zaclio nmilo człowieka. Procesy motywacyjne pełnią więc funkcję sterowania i/ynonśi iami, mogą wynikać z potrzeb i przyjętych wartości człowieka, mi w elekcie ma doprowadzić do osiągnięcia określonego wyniku (Kaluj, s 648 649; por. Reykowski, 1982, s. 91). Motywację można opisać za pomocą terminów „siła” i „kierunek”. Siła motywacji może być rozu imana jako stopień, w jakim dany motyw kontroluje, utrzymuje i reguluje pi o bieg zachowania. Kierunek motywacji można rozpoznawać przez od !.iy ie celów zachowania. Molywacja jest tym silniejsza, im trudniej c/.lo iv i * l<a skłonić do zmiany zachowania. Kierunek i siła motywacji zależą od Wielu czynników: od atrakcyjności celu, stopnia wewnętrznego przekona ula, i yy jest możliwe jego osiągnięcie itp. Ocena atrakcyjności celu wiąże się t dokonaniem oceny stopnia jego trudności, ta natomiast wyznaczana jest pi/i z stopień aspiracji człowieka. Najczęściej w warunkach rzeczywistego d/i.ilunia człowiek kieruje się jednocześnie kilkoma motywami, zjawisko to nosi nazwę „poi i moty wacyj nośc i zachowania” (Kluż, 1996, s | . 16). (Isiągnięcie celu redukuje motywację.

I Aleksander wymienia następujące motywy: utylitarne, społeczne, in !• li finalne oraz wynikające z przymusu. Motywy utylitarne wiąże z chęcią doskonalenia, polepszania swej codziennej pracy i sposobu życia. Wśród motywów społecznych wymienia te, które powiązane są z aktywnością kul (iii iiluą, oświatową i wynikają między innymi: z chęci dorównania innym, m I iin.i uznania w oczach innych, z potrzeby aktywności (udziału) w ży i Iii spoin znym itp, W trzeciej grupie motywow intelektualnych - autor i" pal ruje aktywność człowieka jako wynik jego zainteresowań, nawyków, dn i i lo/umienia świata, samorealizacji i samodoskonalenia, zaś motywy wynikające z przymusu uznaje za efekt podporządkowania lej aktywności ptami, nakazom itp, (Aleksander, 1980, s. 105- 106).

/ perspektywy pedagogicznej motywy i wybory c/lowieka mają sprzyjać jipn a u lok rem ji we wszystkich sferach życia. Autokreacja człowieka 6 \ iilf ii z cechy zyiia, jaką jest Iwoii z ość’, oznacza ona zdolność do

^; Z n.irtliikh m |,| wli(/'| *ily ./liu v . Irllionty il / I U I il III •' i / I u W 11 k ,i, )iilłii i i.|y; swliiiln

mi i, li 'iii|{.iitł/mv-inyi li. y moi •l nl-iili. ii..... I puli inl / n | i i il z I u I a ii I n I wply

w b m i ' ii a ii 11 pi i n p i li i y iv u »yi i u t> ■! . / y li I" wlt ii ulu .w iimzllwi | tylu.u )l pi/yt/lr), flmit im.i|ii|||iii\v. i||i| |. I 11 Iii-I III.y I ii« | i li iilmlli / linii I I pinlr)IT|nWilliyilil luli /iiiilnliu