Obraz2

Spółgłoski k, g, x przed e_{ miękczyły się normalnie w c, ż, s, po których e ^ a (por. § 25), np.: ps. *krikeh> ^ ps. *kriceh> ^ ps. *kricalb (por. poi. krzyczał, ros. kr i cal), ps. *legelb ^ ps. *leźelb ^ ps. *leźalb (por. poi. leżał, ros. leżał), ps. *dyxelb^ ps. *dyselb ^ ps. *dysalb (por. poi. dyszał, ros. dysal).

§ 72. Druga palatalizacja, k, g, ch. Druga palatalizacja spółgłosek welarnych polegała na przejściu k, g, x przed e₇, i₇ (pochodzących z dyftongów oi, ai, por. § 22.3) wc, j, i lub^

Np. ps.*rę>ka : (*ręk-e) ręc-e    poi. ręk-a : ręc-e

*noga : (*nog-e ) noj-e    nog-a : noj-e

*muxa : (*mux-e) mus-e    mux-a : mus-e

Druga palatalizacja spółgłosek welarnych dokonała się później niż pierwsza. Mogła ona mieć miejsce dopiero po zaistnieniu dwóch faktów. Były nimi:

1)    monoftongizacja dyftongów,

2)    rozpad wspólnoty prasłowiańskiej na dialektalny zespół zachodni (z którego później rozwinęły się języki zachodniosłowiańskie) i wschodni (z którego później rozwinęły się języki wschodnio- i południowosłowiańskie).

Druga palatalizacja welarnych nie mogła nastąpić wcześniej niż monoftongizacj a dyftongów, gdyż początkowe elementy dyftongów oi, ai były samogłoskami tylnymi, które nie miękczyły poprzedzających spółgłosek: M *ręk-a : C-Ms l.p. *ręk-ai, M *nog-a : C-Ms l.p. *nog-ai, M *mux-a : C-Ms l.p. *mux-ai. Dopiero po przejściu dyftongów oi, ai w monoftongi przednie e₂, i₂ powstały warunki do drugiej palatalizacj i.

O tym, że do drugiej palatalizacj i doszło dopiero po rozpadzie języka prasłowiańskiego na zespół zachodni i wschodni, świadczą rozmaite rezultaty zmiękczenia tylnojęzykowej W językach zachodnio-słowańskichx w wyniku drugiej palatalizacj i przechodzi bowiem w s, a w językach wschodnio- i południosłowiańskich - w^np.: ps. *mux-a : *mus-e // mus’-e, poi. much-a : musz-e, cz. mouch-a : mous-e, ale: ukr. mux-a : mus ’-i, sch. muh-a : mus-i, s-c-s mux-a : mus ’-e.

64