Obraz1

162 W. Kotarba

lazek „służbowy” został dokonany w dogodniejszych warunkach niż wynalazek „wolny”. Twórca wynalazku „służbowego” z reguły jako pracownik określonej fumy, częściej był konfrontowany z danym problemem, otrzymał np. pomoc materialną, korzystał z wiedzy technicznej dostępnej w firmie, opierał się na know-how, otrzymywał regularnie wynagrodzenie wynikające ze stosunku pracy. Szczególnie ten ostatni argument ma duże znaczenie. Uważa się, że płaca za pracę zawiera również w pewnej części zadośćuczynienie za twórczość intelektualną. Uwzględnienie elementu służbowych związków pracobiorcy i pracodawcy przy ustalaniu wynagrodzenia za wynalazki „służbowe” polega na ocenie: rodzaju problemu, który rozwiązano, oryginalności i skuteczności rozwiązania danego problemu oraz pozycji służbowej pracownika i związanego z nią zakresu czynności służbowych. W praktyce stosowane są bardzo różne wskaźniki udziału twórcy w wartości wynalazku. Dla wynalazków pochodzących od pracowników zatrudnionych przy pracach badawczo-rozwojowych wskaźnik przyjmowany jest w granicach 12-21%. W stosunku do pracowników, od których nie można było oczekiwać, że dokonają wynalazku, wskaźnik ten jest oczywiście wyższy.

Zabezpieczenie interesów twórców rozwiązań (wynalazku, wzoru użytkowego, wzoru przemysłowego i topografii układu scalonego, nowej odmiany roślin) stanowi zasada, że wynagrodzenie powinno być podwyższone, jeżeli korzyści okażą się znacząco wyższe od przyjętych jako podstawa do ustalenia wynagrodzenia. Twórcy mogą dochodzić roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z jego rozwiązania, przed sądem okręgowym. Nie mają oni obowiązku uiszczania kosztów sądowych.

7,2. Wynagradzanie za utwory

Twórcy utworu przysługuje, o ile umowa nie stanowi inaczej, wynagrodzenie za korzystanie z jego utworu, oddzielnie na każdym polu eksploatacji. Wysokość wynagrodzenia twórców utworów ustalana jest w drodze umowy. Jeżeli w umowie nie określono wysokości wynagrodzenia, to ustala się ją z uwzględnieniem zakresu udzielonego prawa oraz korzyści wynikających z korzystania z utworu. Bardzo często stosowanym sposobem jest tu przyjmowanie określonego procentu od wpływów uzyskiwanych z korzystania z utworu. Jeżeli wynagrodzenie twórcy jest określone procentowo od ceny sprzedaży egzemplarzy utworu, a cena ta ulega podwyższeniu, twórcy należy się umówiony procent od egzemplarzy sprzedanych po podwyższonej cenie. Jednostronne obniżenie ceny sprzedaży egzemplarzy przed upływem roku (lub w dłuższym okresie czasu, jeśli strony tak uznają) od przystąpienia do rozpowszechniania utworu, nie wpływa na wysokość wynagrodzenia.

Twórca ma prawo do otrzymania informacji i wglądu w niezbędnym zakresie do dokumentacji mającej istotne znaczenie dla określenia wysokości tego wynagrodzenia. W przypadku, gdy wynagrodzenie twórcy okaże się w przyszłości rażąco niskie w stosunku do korzyści uzyskanych przez nabywcę (licencjobiorcę) praw do utworu, twórca może żądać podwyższenia wynagrodzenia. Możliwe jest skorzystanie w tym celu z postępowania sądowego.

Twórca programu komputerowego stworzonego w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy nie posiada praw majątkowych do tego programu, chyba, że umowa z pracodawcą stanowi inaczej.

Twórcy, artyści wykonawcy, producenci fonogramów i wideogra-mów oraz wydawcy, mają prawo do partycypacji w funduszach tworzonych przez organizacje zbiorowego zarządzania prawami, tworzonych z opłat, które zobowiązani są wnosić producenci i importerzy:

-    magnetofonów, magnetowidów i innych podobnych urządzeń;

-    kserokopiarek, skanerów i innych podobnych urządzeń reprogra-ficznych umożliwiających pozyskiwanie kopii całości lub części egzemplarza opublikowanego utworu;

-    czystych nośników służących do utrwalania, w zakresie własnego użytku osobistego, utworów lub przedmiotów praw pokrewnych.

Opłaty te są wnoszone do wytypowanych organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi. Ich wysokość wynosi do 3% kwoty należnej z tytułu sprzedaży tych urządzeń i nośników. Ponadto do opłat (też do 3%) zobowiązani są posiadacze urządzeń reprograficznych, którzy prowadzą działalność gospodarczą w zakresie zwielokrotniania utworów dla własnego użytku osobistego osób trzecich, chyba że zwielokrotnienie odbywa się na podstawie umowy z uprawnionym.