Obraz 8 2

• i,7vvnć współczucie ludziom niższego stanu "•^{c2asach powodMn}'^a-⁾

woslada 10 na trwale dokonanie, jeszcze dziś Ih,wiem g|_{0Wa pańs}j3Sblasku sobie i swojemu urzędów,, jesh wsp_lera **

d^lSaltowany literacko topos nakazywał władcy pe^ , anta Przestał być parenetyeznym wzorcem, zalecanym _au. Selen Kościoła, a stał się narzędziem komunikacji społeczne, dostępnym dla piśmiennych. Sięgał, po n,e zam.eresowan, jego w_y. korzystaniem. Zestaw pożądanych zachowań «ladcy dos,o_Sow_yw_ano do potrzeb i okoliczności. Frowin żąda w Antigameratusie, aby ksią^ tępi! złoczyńców, nic nękał poddanych podatkami, dbał o pieniądz, i oczywiście abv walczył za ojczyznę, ale tylko spraw iedliwie, tj. by miłował pokój: Ut pax sit bclła, cum mstis non gore bella (Tyc 1928, s. 308). Unikanie zbytecznych wojen chwaliło się jeszcze Zygmuntowi Staremu, i kto wic. czy pokojowe nastawienie narodu polskiego — „wybitna opieszałość w wypowiadaniu wojen" nie odegrało istotnej roli w naszych dawnych dziejach: Poloniac gens bellis infc-rendis semper tardissima extitit głosiło upowszechnione w XV w zdanie. Całą doktrynę zbrodniczości wojen zaborczych i słuszności wojen obronnych stworzył Paweł Włodkowic (ok. 1400) Rozróżnieniu wojny sprawiedliwej od niesprawiedliwej poświęcił jedno z kazań Stanisław ze Skarbimierza.

Pochwały władców będące zaleceniami wygłosił Jan z Ludziska (zm. 1460) w łacińskiej Mowie no przyjęcie Kazimierza Jagiellończyka (1447). Wysoko, jak Frowin. stawia pokojowość. Nieco skromniej niż Kadłubek definiuje sprawiedliwość nie jako sprzyjanie słabszym, lecz jako ich niekrzywdzenie. Dobitniej mówi juz o polskości „tego państwa” i kiedy wyraża postulat, aby naprano⁰ ■ mi ^{? n}‘^cwo,niclxva’ ⁿ*egodną „ojczyzny Polaków". wspiera

^nak!*^{cm W2ięlym z} etycznego wzorca króla, ale dodaje obowiązek narodowej solidarności. Łatwiej mu:

.WdSSS CTdyS" ^{krulewska d0} 'ego    “^b-^v

⁰któfy me ma nic wsnóinccn , .^ypow'^{adac W}0J^C"' &P troszczyć się należy sprawiedliwość ( ) ta iedvn ^g ^ krzywdą... (...) Najsławniejszą tedy z cnót jest ^{J dyna}    z_a powinność człow.cka godnego

---•»—j    Mcays synowie

, j _oanowama (...) [Naród polski j hy| /a_Ws    .

.^Ale ^{Sł ,u s,raszliw}"^: Ciskani n,cw₀^    "“Wwiadmi

< " Egipcie    kupLaSb"^

‘ «n( ^J/'” przez faraona, więcej ni/ jeńcy kupowani łub wzięci w bitwie i *°\u i ^E6ipC,C ewoU (pr/ckl B.Nadolskiego w jego Wyborze mów start,polskich, ^^iionl

1 ud/»ska mowę wprawdzie zapożyczył od Guarina z

^Jal1 1 obserwacjach dotyczących niewoli polskich chłopów

\Verony- ^a'^{c NV} ^ _SWojej Pochwale filozofii autor ten udowodnił, żc

_t>ęt oryS‘^na!„tns/acvm łatwe hasła, uzasadniał bowiem wartość P .. idealistą

niej*' “Lciwstawial ją żebractwu.

pracy, a    _k0 wybitnego polskiego autora renesansowego bpa

^S'^an°Goślickiego (zm. 1607) próbuje łączyć wymiar indy-

\Vawtz>^ńca _a,_ncj odpowiedzialności z porządkiem ustrojowym.

..idualnej ^m‘ ' _sv,edliwości jest... natura (naturalis aeąuitas),

Gwarantem ^ ^ _dza):. krzywdy i nie robić mc takiego co by

która >^/c    ... _bvć sprawiedliwym to „nie występować przeciw

akodzilo innemu .    \

_gogu. naturze i ludziom

Państwo jest umiarkowane i sprawiedliwe, jeśli w mm zarówno władcy. _{( 0}j,y_VVr_ai_cle żyją umiarkowanie i sprawiedliwie, która to rzecz zachodzi dzięki Lr ostrzeganiu praw. one bowiem są nauczycielkami tak życia jak i dobrego życia. (0doskonałym senatorze 1568. s. 14 /-14¹); 355)

Ostateczną instancją ziemską jest „prawo natury”, które wśród kilku próbek językowych włączył do swego traktatu ortograficznego (1514) Stanisław Zaborowski pt. Lex naturę:

Czego żądasz od bliźniego. By mu zasię życzył tego A czego by sam nierad miał. / Nikomu tego me działał. (WR. s. 316)

Kto nie rozpoznaje w tym Złotej Reguły z Kazania na górze (Mt 7,12, Lk 6,31), pamięta tę etyczną maksymę w nowszym s o * rautowaniu Immanuela Kanta imperatyw kategoryczny, s o j do zasady, która według ciebie powinna być powsz.ee nym prawe {Uzasadnienie metafizyki moralności, 1785).    , „

Zobaczyliśmy na kilku przykładach, jak utar o ^sl<* "^{s 3} ^zumienie sprawiedliwości utożsamiające ją z niekrzyw zenie , nie z aktywnym sprzyjaniem ubogiemu. Uzasadniała je zawsze o Reguła, później na jego straży postawiono powszechne pr&wO|WH