Obraz9 2

wywodzi się kilka obecnych świadczeń systemu zabezpieczenia społecznego Przekształcenia tego świadczenia ukazują również kształtowanie się pomoc} dla osób niepełnosprawnych i pozbawionych środków utrzymania. W okresie PRL zasiłek stały miał charakter fakultatywny i uznaniowy. Ponieważ unikano wówczas ustawowej legislacji świadczeń z pomocy społecznej, zasady przyznania zasiłku uregulowano w instrukcji ministra¹⁴. O świadczenie to mogła ubiegać się osoba, która ze względu na wiek lub inwalidztwo nie była w stanie samodzielnie się utrzymać i nie miała żadnych źródeł dochodu, w szczególności renty bądź emerytury, lub jej dochody były niższe od zasiłku stałego Mimo że zasiłek miał charakter osobisty, obowiązywała zasada, zgodnie z którą na jedną rodzinę mógł być przyznany tylko jeden zasiłek i to pod warunkiem, że nikt z członków rodziny nie otrzymywał renty ani emerytury W związku z uchwaleniem w 1990 r. ustawy o pomocy społecznej regulacja zasiłku stałego została podniesiona do rangi ustawowej. Wpłynęło to znacząco na zmianę pozycji aktualnych i potencjalnych świadczeniobiorców. Zgodnie z przepisami ustawy o pomocy społecznej, jeżeli zostały spełnione warunki do otrzymania zasiłku, organ musiał wydać decyzję o przyznaniu świadczenia. Ustawa z 1990 r. wprowadziła zróżnicowanie omawianego świadczenia Po pierwsze, przysługiwało ono osobom całkowicie niezdolnym do pracy ze względu na inwalidztwo lub wiek, jeśli nie miały one żadnych dochodów lub ich dochód nie przekraczał 90% najniższej emerytury. Po drugie, zasiłek należał się osobie niepracującej lub rezygnującej z pracy w celu wychowywania dziecka wymagającego stałej opieki i pielęgnacji. Po trzecie, prawo do zasiłku stałego przyznano osobom będącym inwalidami od dzieciństwa, niezależnie od tego, czy pobierały alimenty. Inwalidztwo uprawniało do pobierania zasiłku, nawet jeżeli osobom niepełnosprawnym rodzina zapewniała dostatnie życie¹⁵. Tak ukształtowane trzy typy zasiłku stałego podlegały dalszym przemianom, które polegały na podziale analizowanego świadczenia na zasiłek stały i zasiłek wyrównawczy oraz wydzieleniu odrębnej kategorii wsparcia w postaci renty socjalnej. Zasiłek stały przysługiwał, jak wcześniej, osobie wychowującej dziecko wymagające stałej opieki i był zależny od dochodu rodziny. Zasiłek stały wyrównawczy przyznano osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu wieku lub inwalidztwa, pod warunkiem spełnienia kryterium dochodowego. Natomiast prawo do renty socjalnej otrzymał} osoby pełnoletnie, całkowicie niezdolne do pracy z powodu inwalidztwa powstałego przed ukończeniem osiemnastego roku życia. Renta socjalna przysługiwała niezależnie od dochodu (z pewnymi wyjątkami). Zasiłek stały został następnie zlikwidowany ustawą o świadczeniach rodzinnych, a potem przywrócony na nowych zasadach przez ustawę z 2004 r. o pomocy społecznej.

¹⁴    Instrukcja nr 5/68 Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 29 lutego 1968 r. w sprawie świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (Dz. Urz. MZiOS nr 6, poz. 33).

¹⁵    L. Kaczyński, Ewolucja świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej dla osób pozbawionych środków utrzymania (w:) Lad społeczny w Polsce i Niemczech na tle jednoczącej się Europy, red. B. von Maydeli T. Zieliński, Warszawa 1999, s. 243.

126