DSC01157

504 Rozdział 15. Ubezpieczenia w systemie zabezpieczenia społecznego

łeczne. mimo ich komercyjnych zasad funkcjonowania? Instytucje prywatne należy tutaj widzieć jako instytucje zaufania publicznego (społecznego); czy takimi mogą być realnie, a nie tylko formalnie, ma zatem znaczenie podstawowe. Pojęcie instytucji zaufania publicznego w powszechnej świadomości społecznej niestety jeszcze nie zaistniało. Mało tego, następuje coraz większe „mącenie” świadomości pod tym względem przez polityków, związkowców i „zdezorientowane” media, a zakłady ubezpieczeń nie potrafią się takim sytuacjom odpowiednio przeciwstawić.

Trzeba podkreślić, że udział instytucji pry watnych w wykonywaniu zadań z zakresu socjalnej funkcji państwa - i tak też jest w przypadku systemu zabezpieczenia społecznego i udziału w nim zakładów ubezpieczeń o statusie spółek akcyjnych lub towarzystw ubezpieczeń wzajemnych — jest możliwy po uzyskaniu zezwolenia na prowadzenie ściśle określonej działalności, w tym przypadku ubezpieczeniowej. Nad tą działalnością państwo sprawuje nadzór. Wreszcie dla wyniku tej działalności (na ogół jakości świadczeń) ustala się określone gwarancje. Tak więc mamy tutaj do czynienia z triadą regulacyjną, obejmującą:

0 zezwolenie na działalność, m nadzór nad działalnością,

0 gwarancje dla ochrony ubezpieczeniowej.

Rozważając problem skuteczności i efektywności realizacji konkretnych zadań w formule rozwiązań publiczno-prywatnych, można się odwołać — oczywiście z pewnymi zastrzeżeniami ze względu na przedmiot zabezpieczenia społecznego i upowszechnienie systemu - do schematu postępowania ewaluacyjnego przyjmowanego w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP). Postępowanie ocenne dotyczy umowy współpracy podmiotu publicznego i partnera prywatnego, służącej realizacji zadania publicznego, i polega na odpowiedzi na pytanie, czy forma ta przynosi korzyści przeważające z punktu widzenia interesu publicznego. Mianowicie w PPP stosuje się,komparatory” (ang. comparators) służące analizie porównawczej i ocenie korzyści na poszczególnych etapach przygotowywania i realizacji projektu. Chodzi o zbadanie, czy dany projekt może być zrealizowany w formie PPP, czy można mówić o jego opłacalności w porównaniu z wykonaniem zadania metodą „tradycyjną”.

W grę wchodzi też porównywanie i wybór przez podmiot publiczny najlepszych ofert realizacji projektu.

Należy dodać, że w przypadku zabezpieczenia społecznego można też zastosować rozwiązania umożliwiające korzystanie albo z usług publicznych, albo usług prywatnych. Najważniejszym jednak argumentem za rozwiązaniami publiczno-prywatny-mi jest możliwość klarownego i zrozumiałego powiązania zasady zaopatrzeniowej i zasady ubezpieczeniowej zabezpieczenia.

Trzeba jednak mocno podkreślić, że zmian w systemie zabezpieczenia społecznego i jego podsystemach nie można przeprowadzić bez rzetelnej identyfikacji sił społecznych związanych z określoną koncepcją reformy -jej „filozofią” oraz konkret-

K _nyn,i rozwiązaniami - i tych reformie sprzyjających, i tych jej się przeciwstawiają-K cych. W każdej identyfikacji ważne są bowiem nie tyle deklaracje, ile realne interesy k (głównie grupowe). Oczywiście należy poszukiwać dostatecznie silnego wsparcia 1 podmiotowego dla konsekwentnego zreformowania systemu zabezpieczenia społecz-I nego, jeśli nawet ostateczna decyzja ma charakter stricte polityczny. Często mówi się ' o „kosztach politycznych” trudnej zmiany. Problem polega na tym, żeby w debacie społecznej przynajmniej starać się o ujawnianie i wyraźniejsze nazywanie interesów wszystkich uczestników zmiany²⁴. _;^;

Problem wprowadzania do systemu zabezpieczenia społecznego rozwiązań publiczno--prywatnych wiąże się - jak wynika z powyższych rozważań - nie tylko z aspektem ewaluacyjnym polityki społecznej, a konkretniej - z oceną skuteczności i efektywności konkretnych konstrukcji systemowych zabezpieczenia społecznego. Bardzo istotny jest bowiem aspekt akceptacyjny, który wiąże się z trudnym do uzyskania przekonaniem społecznym o korzyściach wynikających z proponowanych rozwiązań systemowych. Przekonanie to, w przypadku zastosowania rozwiązań publiczno-pry-watnych w sferze społecznej, okazuje się wyjątkowo trudne, mimo przecież ogólnej akceptacji dla zmian ustrojowych (ład demokratyczny, mechanizmy rynkowe).

Bardzo ważnym problemem jest przy tym niezbyt korzystny jeszcze wizerunek firm ubezpieczeniowych w Polsce, bez zmiany którego zastosowanie prawdziwych ubezpieczeń w systemie zabezpieczenia społecznego będzie napotykało silny opór. Tym bardziej, że myślenie „państwowe” nadal często wygrywa z myśleniem „prywatnym”. Zarządzanie prywatne środkami publicznymi (gromadzonymi obowiązkowo funduszami ubezpieczeniowymi tub budżetowymi) - mimo wszystko - staje się bardzo ważnym zagadnieniem w modernizacji systemu zabezpieczenia społecznego. Chodzi o promowanie myślenia w kierunku ubezpieczeniowym i kształtowanie świadomości społecznej sprzyjającej zmianie systemu, w którym muszą mieć zastosowanie rozwiązania rynkowe (konkurencyjne), w którym będzie miała zastosowanie metoda ubezpieczenia, oczywiście z poszanowaniem nadzwyczaj istotnej dla zabezpieczenia społecznego zasady solidaryzmu.

I" Na przykładzie systemu ochrony zdrowia można zadać pytania: Jak zreformować zabezpióezćftie. jeśli [czynniki zmian znajdują się **' przewadze na zewnątrz systemu, a czynniki petryfikacji systemu mają zde-ynlowaną przewagę, choć dobrze ukrytą, wewnątrz systemu? Jak prywatyzować cci, co nieformalnie jest sprywatyzowane (problem własności i dyspozycji własnością)? Jak dokonać zreformowania systemu, bdając sobie sprawę z lobbingu dokonywanego przeciw danej zmianie ze strony wpływowych uczestników [rynku usług zdrowotnych? Jak wprowadzić do systemu ochrony zdrowia rozwiązania ubezpieczeniowe, ■eże// ewentualny udział zakładów ubezpieczeń w systemie utożsamia się głównie z Ich interesem biz-Lesowym? Czy rzeczywiście, a nie tylko w deklaracjach, najważniejszy w przeprowadzanych zmianach Mr-uje się potencjalny pacjent (adresat systemu zabezpieczenia zdrowotnego)?