Obraz61

£*owr.:c dzięki wysafceK raęjOMlunRMsIim rvaac-?.yciełi, pojawiają się. no\ve pomysły poax\ wjKjłswyA. coru ^anowowsic pod «i$ięd(in dydaktycznym, umozU\viajqce uczniom w—iksr.ic wsłłec dwdniy nauki, sztuki i wdmiki. przy coraz większej oszczędności rr»oi

Środki. którc nazwał iśm> prostymi, są stale unowocześniane, dzięki czemu zyskują nową jakość bez zasadniczej zmiany swego charakteru. Niektóre z nich jednak przekształcają sie w pomoce złożone, wymagające już stosowania urządzeń dektrotochnicznych, jak np. czytniki czy grafoskopy.

Środki złożone

Należące do tej grapy środki opijają się na u rząd ze ni ach mechanicznych, a zwłaszcza el^rotechniczn\Ch i gfektronicznych. Wchodzące? w ~iehr skład środki ^^oko^e.^2chowecshictiowo-\v2Tóko\\ e i środki automatyżujące proces dydaktyczny zawdzięczają swo^Mriie dość długą egzystencję postępowi nauki i techniki, przy czym tempo ich rozwoju jest bardzo szybkie. Z roku na rok pojawiają się coraz świeższe pomysły, a jednocześnie środki wprowadzone dawniej ulegają unowocześnieniu. Od wynalezienia kamery fotograficznej przez Daguene'* w ciągu ponad stu lat doszliśmy do telewizji kolorowej, do magnetowidów. do maszyn dydaktycznych i komputerów', które to środki znajdują coraz szersze zastosowanie w praktyce szkolnej¹.

Środki mechaniczne' wzrokowe słuchowe i sl uc ho w o - wzrokowe. zwane środkamt^audiowizualnymi.- rozpatrzymy łącznie. Niezależnie bowiemód tego, czy dostarczają wrażeń wzrokowych, słuchowych, czy wzrokowo-słuchowych. są pod pewnym względem podobne, a mianowicie opierają się na mechanizmach rKtóre zastępują czynności słuchowe lub wzrokowe człowieka. Mogą więc niejako za człowieka w idzleć. .mQga słyszeć, mogą tez jednocześnie słyszeć i widzieć. Dzięki aparatowi fotograficznemu, diaskopowi. kamerze filmowej i aparatowi projekcyjnemu uzyskujemy fotografie, wyświetla-m\ przezrocza, obrazy, filmy stałe {film jute) i filmy nieme, dzięki gramofonowi magnetofonowi lradiu otrzymujemy nagrania., dźwiękowe, fUntowL^wię-kowemu. telewizji i magnetowidowi znowu zawdzięczamy przekazywanie ukc dźwięko wo-obrazowy ch.

Mechaniczne środki w’zjrpko>ye stanowią stosunkowo najstarszą grapę środków^złożonych' Karierę swą rozpoczęły z chwilą stworzenia ttw. dagerotypii w 1Ś39 roku². Obecnie bogactwo rozwinięć i zastosowań tego pomysłu i jemu podobnych, np. w postaci aparatu fotograficznego, kamery filmowej i telewizyjnej czy magnetowidu, przekracza granice przeciętnej wyobraźni. Potrafimy fotografn^-nę nie tylko ziemię i jej obiekty, lecz takie słońce i księżyc, przy czym posiadamy już zdjęcia drugiejJiiew irioc mej-Ł-ZtCEW - strony księżycaTfotografujemy obiekty’ o rozmiarach mikroskopijnych oraz zjawiska trwające drobne ułamki mikrosekund, co więcej — za pomocą mikroapa-n*ó\v wprowadzonych do wnętrza organizmu ludzkiego lub aparatu Roentgena otrzymujemy obrazy wszystkich organów człowieka.

W ten sposób nowoczesna technika stworzyła dydaktyce olbrzymie możlneSd udoskosafenia pracy nauczycieli i uczniów. Trudno byłoby dziś sobie wyobrazić kształcenie, zwłaszcza przyrod-raczc, techniczne czy artystyczne. a nawet historyczne czy filologiczne. które odbywałyby saę bez (dneso wykorzystania tych możliwości. Przy tym oczywiście stosowanie tego bogatego M~rniiu sadków zależy od treści kształcenia, tudzież od umiejętności dydaktycznych i przygotowania Kcłtmcznega nauczy cięła.

Środki słuchowy również znajdują coraz szerszy dostęp do szkoły. Nie do pomyślenia jest wręcz ich lekceważenie, zwłaszcza w nauczaniu przedmiotów humanistycznych i \y wychowaniu muzycznym. Ale i w innych przedmiotach często nadarza się okazja do wykorzystania gramofonu czy magnetofonu lub radia. Tradycyjny gramofon, przekształcony we współczesne urządzenie stereofoniczne lub kwadrofoniczne umożliwia wręcz doskonałą reprodukcję nagrań muzycznych. Magnetofon znów. zwłaszcza w wersji kasetowej jest doskonałym środkiem umożliwiającym przechowywanie i reprodukcję nagrań dźwiękowy ch oraz dźwiękowo-obrazowych (telewizja kasetowa) - dla celów dydaktycznych. Nieocenione wprost usługi oddaje w uczeniu się języków obcych.

Radio wprowadza nas bezpośrednio w dziedzinę tzw . środków masowych (mass media), zwianych też środkami masowego oddziaływania (oprócz radia należy' do nich telewizja, film oraz książka i czasopismo). Dwa pow ody składają się na to, że now’oczesna dydaktyka szczególną atencją darzy te środki. Pierwszy powód sprowadza się do tego, że środki masowe wpływają na udoskonalenie procesu dydaktyczno-wychowawczego w szkołach, a zarazem spełniają poważną rolę w procesach wielostronnego kształcenia. Funkcje te pełnią zresztą wraz ze wszystkimi pozostałymi środkami. Ale obok tego środki masowe zasługują na dodatkowe zainteresowanie młodzieży’ szkolnej ?e względu na ich doniosłą funkcję społeczną, którą pełnią jako środki kształcenia ustaw icznego. Uczniow ie jako przyszli pracownicy będą z nich kiedyś korzystać zarówno w celach zawodowych, jak i dla podnoszenia sw ych kwalifikacji ogólnych. Obowiązkiem szkoły jest więc wdrożyć ich do częstego i umiejętnego, wybiórczego posługiwania się nimi.

Środki masowe umożliwiają pośredni wpływ jednych ludzi na drugich. Rozmaitość przekazywanych przez nie informacji, obejmujących słowa, dźwięki, szmery i obrazy, spraw ia, że mogą skutecznie oddziaływać na ludzi, to jest wzbogacać ich w iedzę, rozwijać umiejętności, kształtować postawy i przekonania. Przy tym siła tego w pływu zależy pośrednio od jakości praek jUMgrli treści i od przygotowania odbiorcy.

Dalszą cechą charaktery styczną oddziały wania środków masowych jest brak bezpośredniego sprzężenia zw rotnego między nadawaniem informacji *jej odbiorem. Swoistą namiastkę sprzężenia stanowi opinia społeczna, któro — choć nie ma wpływu na daną ekspozycję — powoduje jednak naginanie następnych ekspozycji do potrzeb i gustów wy razicieli opinii.

281

1

   DobR ctoraljcr> stykę tycis środkóworaz ich zastosowania znaleźć można w książkach: E B«YJO\v&kg'' i 1 Długo* m» rj (1975) nrn I Koblcwstocj (197S).

2

   Digiwypu - pierwszy zc znanych w śmiecie sposób otrzymywania obrazów fotograficznych. Nar** wywodzi szę od nazwiska L. J. M. Dagucmfa. który sposób ten udoskonalił, uzyskując w IS35 pKtwiaeobnz).