Obraz#5

przyjmować je i do nich wstępować zwykli, jedno lym W czym się oni hanoim-U Drudzy zasię przyjmować bractwa zwykli będąc niejakimi Ceremonii onego bractwa przywiedzieni, które pewnych czasów odprawowanc bywają. Lcu jako owi pierwszy słabego gruntu się trzymają, tak i ci daleko więcej błądzą

Niektórzy zasię gwoli dobremu sąmsiectwu i towarzystwu to czynią; & żadnego względu na duchowne rzeczy nie mając, ani o tym myśląc. I przetoć lew. jako baczyć może człowiek pobożny chrześciański. bractwa przyszły do ludzi w zaniedbanie i w lekkie poważenie, jakoby jaka nikczemna i niepotrzebna rzecz

Jedną z ważniejszych okazji do występów brackich były popisy bractw kurkowych. Okresowe przeglądy sprawności, połączone z zawodami w celności strzelania / luku, kuszy, później ze strzelb, nie mogły obyć się bez muzyki trębaczy i kot listów. „W Poznaniu bractwo istniało co najmniej od XV w., a zabawy jego trwały cały tydzień, przeplatane ucztami, kąpielami i innymi rozrywkami, w-których brała udział miejscowa publiczność" (Feicht 1957).

Bractwa strzeleckie powstawały z inicjatywy władców jako milicje w spomagające obronę miast. Poświadczone jest istnienie bractwa kurkowego w Świdnicy w 1286 r. Jego patron, książę Bolesław aleczny „bywał obecny, gdy strzelano z łuków do ptaka zatkniętego na wysokiej żerdzi". Inne bractwa odnotowane są w XIV XV w «/■ ,_Lf^COW'^e' Warszawie, Toruniu, Kaliszu. Lwowie (Feicht \W )■ .^{,e 1} P⁰^³¹” w Krakowie w 1455 r. mógł się rozprzestrzenić z^^on111 patnerza, gdzie wybuchł, ponieważ wszyscy rzemieślnicy „pos^^,na

384

;_edo kura, a reszta ludzi udała się na widowisko, na zwykłe miasto" (PJD. s. 58).

' Mimo że polska dokumentacja dorobku artystycznego bractw ..słaba i późna, poświęcamy im cały rozdział, aby zwrócić na te-I ^ _uwagę i zachęcić do systematycznych poszukiwań w księgach punkowych pod tym kątem. Mogą to być świadectwa dotyczące _Mo wachlarza widowisk i tekstów.

t ¹ Ciekawy jest obrzęd ostatniej wieczerzy, odprawiany przez ^ctwo ubogich księży w Poznaniu. Nie zapisano tego w statutach, jj_c w aktach wizytacyjnych, potwierdzających zobowiązanie bracha. by swoim kosztem rozdawało „między konfratrów i lud" opłatki iwino. Przypadek bractwa poznańskiego jest cenny, gdyż mało jest w polskich źródłach dowodów teatralnej aktywności bractw, a bez niej historia teatru na Zachodzie Europy nie dałaby się pomyśleć. Poznański obrzęd bracki nie jest „czysto" teatralny (zawiera jednak moment przełamania ..rampy scenicznej"), można go umieścić w szeregu innych obrzędów, w których świeccy naśladują zabiegi liturgiczne zastrzeżone dla kapłanów’. Kapłan ewangelicki kieruje przebiegiem „ludowej" ceremonii tzw. .jutrzni mazurskiej (Nawrocka-Wysocka 1993). Dalej w tym rzędzie są ludowe przedstawienia rytualne połączone / zabawą, jak powszechnie znane „herody , czy już bodaj zapomniane żywieckie „mikołaje . czy kaszubskie „ścinanie kani". Naśladowanie oficjalnej liturgii ma oczywisty walor poznawczy, w poznańskim rytuale inscenizuje i upamiętnia moment ustanowienia sakramentu eucharystii i pozwalają zademonstrować w obu postaciach, co mogło mieć dodatkowy walor na tle ówczesnych kontrowersji religijnych. Odnotujmy dla porównania realizację nieco podobni): w pełni teatralną reżyserię widowiska misteryjnego Pasji z Valcncicnnes (1547), włączającej do inscenizacji cud rozmnożenia chicha, który aktorzy rozdzielają ..tystącow, widzów'

y _bra_ckj_c|, grup amatorskich wylania! się niekiedy teatr za-»<>dm„ Jeśli bractwa nie posiadały własnego zespołu, wynajmowały grupę trudniącą się występami zawodowo. Zanotowano podobny przypadek w księdze cechu tkaczy w Zielonej Górze (1629):

.    . r-rrhowci!0 sprowadzono kompanię aktorską i zawarto umowę

na święto patrona ctuu .    , - .    ,

ó o .,n M icym widocznie przedsiębiorcą czy przewodnikiem grupy. Nazwisko

/ a iorv.ni ‘    I. powszechnie zwano go ‘Znad Odry Odrzański’ (brzmienie

jego me nyio    i    •    ..... |

385