16527 Werbalna5

Robiom. is

w myśleniu do wpływów kulturowych, nic zaś językowych. Czym się różnią te dwa typy myślenia? Rzecz zaczyna się w starożytności, kiedy to filozofio grecka wyznaczyło bieg myśli Zachodu, u konfucjanizm i faoizm - bieg myśli Wschodu. Najogólniej można te różnice sprowadzić do anoJilyczncgochaniktcrumyśli i kulmy zachodniej t do holistycznego - wschodniej.

Wschód

Holistyczny Kult zmiany Myślenie cykliczne Tolerancja sprzeczności Dominacja kontekstu (tła) Podobieństwo rodzinne (akcentowanie związków) Wielość przyczyn

Zachód

Analityczny

Kult stałości

Myślenie linearne

Zasada niesprzecznoścł (A * -A)

Figura w tle

Kategoryzacja (cechy konieczne i wystarczające)

Szukanie jednej przyczyny (atrybucja przyczynowa - zewnętrzna lub wewnętrzna)

Rysunek 31. Różnice między myśleniem Zachodu i Wschodu (źródła: Nisbett, 2003)

Myśliciele zachodni zajmowali się naturą świata, wyodrębnianiem w niej wyraźnych i odrębnych kategorii, wschodni szukali w tym świccie harmonii i wzajemnych związków między rzecami. Stąd dzieci w kulturach zachodnich łatwiej uczą się rzeczowników jako nazw dla tych kategorii, dzieci 2 kultur wschodnich szybciej opanowują czasowniki umożliwiające działania w celu utrzymania owej harmonii w świccie (por. omówione na poprzedniej stronic badania Alison (topnik i umych, 1996). Dlatego też ludzie Wschodu łatwiej dostrzegają związki zachodzące w święcie, przyczyn ludzkich zachowań dopatrują się w sytuacji społecznej je wywołującej, a me w wewnętrznych uwarunkowaniach danego osobniki. do czego znacznie bardziej skłonni są ludzie Zachodu, którzy postrzegają świat jako zróżnicowany zbiór jednostek, a nic jako powiązaną całość. Stąd dominującą postawą Zachodu jut indywidualizm. Wschodu zaś - kolektywizm. Logiczne myślenie wywodzące się ze starożytnej Grecji nic toleruje sprzeczności, w konfucjanizmie zasada sprzeczności wbudowana jett w naturę rzeczy. Czas zachodni jest Umowy, a wschodni - kołowy. Można by przytaczać jeszcze wiele owych różnic (por rys 31.). które tak przekonująco dokumentuje Nisbett w swej książce, zastanawiając się jednocześnie nad pozytywnymi i negatywnymi efektami tych dwu sposobów myślenia o świccie i naturze ludzkiej, ale w niniejszej książce 90 dormoującym tantiem jest język, me kultura

Wracając do głównego icmai u. czyh do wpływu języka na myślenie, sądzę, >c interesująca wydaje się lu hipoteza Earla Hun ta i Mahzann Bannji (I9HS), iż równice między językami, które możemy obserwować w konstrukcjach gramatycznych oraz I często odmiennej siatce kategorii wyodrębnianych za pomocą Języka, powodują niejednakowe koszty poznawcze. Przetwarzanie konkretnych informacji może być w jednym języku łatwiejsze niż w innym.

12.4.2. Badania wcwnątrzjfzykowe

Wpływ języka na inne procesy poznawcze jest doić powszechnie przyjmowany w różnych badaniach psychologicznych, że wystarczy przypomnieć jeden z najstarszych eksperymentów tego typu z 1912 roku Carmichacla. Hoganai Waltera, którzy pokazali, jak różne nazwy schematycznych figur prezentowanych osobom badanym (jedna grupa otrzymała inne nazwy [Lista I] niż druga [Lista UJ; patrz rys. 32.) wpływają na późniejszą reprodukcję z pamięci tych figur. Setki następnych badali potwierdziły wpływ werbalizacji na pamięć, na rozwiązywanie problemów, na spostrzeganie interpersonalne itp. Zatrzymamy się na dwóch przykładach w przeświadczeniu, że wnoszą coś nowego do tego starego zagadnienia

Po pierwsze, chodzi tu o pewne nowe dane dotyczące kontrowersji między Wygo t.skini a Piagetem. Obaj uznawali odrębność procesów poznawczych i językowych - tyle, że pierwszy podkreślał ich ścisły związek od ok. drugiego roku życia, kiedy to dziecko zaczyna mówić, a drugi uważał, że rozwój poznawczy zawsze wyprzedza rozwój językowy, który może pojawić się dopiero wtedy, gdy odpowiednie struktury poznawcze (np. stałość przedmiotu) sąjuż wytworzone.

Ali son Gopoik i Andre w Mehzoff (1997) przedstawiają badania na dzieciach obserwowanych longitudinalnie w trzech dziedzinach ich rozwoju poznawczego — takich, jak (I) rozumienie stałości przedmiotów (poszukiwanie przedmiotu „chowającego** się za przesłoną.), (2) znajdowanie środków i celów dla poszczególnych czynności; (3) wyodrębnianie różnych rodzajów czy kategorii (przez ich klasyfikację). Otóż sądzi siępowszcchnic na podstawie obserwacji pśageiowskśch. te rozwój tych trzech dziedzin można obserwować ok. 18. miesiąca życia dziecka. Wymienieni autorzy podkreślają jednak ich nicrównoczcsność. tai. rozwój jcdnejjjgtfowolncj) z nich może wyprzedzać dwie pozostałe. Tc różnice indywidualne między dziećmi pociągająjednak za sobą bardzo ścisłą zależność rozwoju językowego i pozna we ze go. Chodzi o to, że jeśli jedna z dziedzin wyprzedza pozostałe, dotyczy to również odpowiadającego jej słownictwa, które pojawia się równocześnie /. opanowywaniem poznawczym danej dziedziny. Wyrażenie nic ma (ang, gone) występuje jednocześnie z rozumieniem zadań dotyczących stałości przedmiotów, wykrzykniki, jak Of_t kiedy uda się dziecku osiągnąć cd (zrpeumieć zależność: środek -cci), nazwy rodzajowe (np. pirs dc,miś), kiedy potrafi rozwiązywać zadania klasyfikacyjne (wyodrębnianie różnych kategorii). Stwierdzono także, o czym była już mowa, wpływ danego języka, czyli mowy otoczenia dziecka, na rozwój tych dziedzin    191