Obraz$0

bajkowo-żartobliwym (Rozmowy Salomona z Marchołtem, |_52|

haiiograficznic poważnym (żywvt swnę ej Anny, 522; r/_{flł w} ■ Ze matronae Annae) i romansowym^Poncjan. 1530; P<_mtatlUs ^ facia scpicm sapientium; zob. rozdz. 21).

Mikołaj Kej dzięki znaczącej częsc. swojego dorobku _moźc bvć uważany za największego polskiego pisarza średniowieczu, co Nawet Żwierciadh - ostatni zbiór (1568), wydany rok _przC(j śmiercią, a zawierający słynny Żywot człowieka poczciwej _mó , być podstawą do sklasyfikowania go jako pisarza „grubego średnio wiecza” (Bruckner). Z własnej biografii wydobył Rej wystarczający budulec dla wzoru życia ziemiańskiego, zalecając go skromnie. _al_c dość przebiegle jako drogę poczciwości. Ślękowa sprostowała błędną opinię Krzyżanowskiego, jakoby parenetyczne „zwierciadło” było gatunkiem renesansowym. Średniowiecze wypracowało jego rozm_a. ile i dojrzale kształty w biografiach, kronikach i katechezie.

Trudno o bardziej średniowieczny tytuł niż Speculum hu-manę sah ationis, a podobne sformułowania pojawiają się nie tylko w dziełach katechetycznych. Najsłynniejszy śrcdniomderlandzki moralitet Elckerlijc (wyst. 1496 w Antwerpii, Każdy) wyraża w pełnym tytule zamysł parenetyczny, oczywiście religijny, podający warunki zbawienia: Zwierciadło zbaw ienia każdego, jak każdy człowiek został zawezwany, żeby Bogu złożyć rachunek. Istotą wzoru jest życic uporządkowane według siedmiu sakramentów. Tekst niderlandzki był tłumaczony na angielski {Every man) i łacinę. Agitacyjnie antykatolicka przeróbka Naogeorgusa Mercator (1540) była głównym źródłem Rejowego Kupca (1549).

Według Edwarda Stankiewicza (19X4) styl żywota wyznacza „niestrudzone upodobanie do szczegółu, do gromadzenia drobiazgów”; co jest „zgodne z estetycznymi kanonami sztuki średniowiecznej . Pogłębia tę analizę Ludwika Ślękowa (1992), stwierdzając w stylu Zwierciadła „amplifikację, spowolniony bieg myśli i bogate wysłowienie (szeregi synonimów), charakterystyczne dla średniowiecza; składnia („congcries wyrażone mnożeniem tych samych składni* w zdania bądź zdań w obrębie rozbudowanego wypowiedzenia ). ^lC .*? ,^szcregi przykładów wspierających tę samą tezę". Ponadto spojnosć tekstu buduje Rej środkami charakterystycznymi dla tcchni* i ustnej znanej z epiki średniowiecznej:

Zapowiedz'. p Sumowań,a , tnne werbalne sygnały ,„f_{onnujące w k} £ wywodu aktualnie znajduje s_1? n,6w„_cy. zamierzone £icgo typu cząstek konstytuujących poszczególne księgi. (Ślękowa IW)

Zgodzimy sit; / polemicznym zdaniem Stankiewicza:

Nic "» ^ZiUcm “"**• "^{ld/iei w} Ok jak Krzyżanowski) wybttnetto jflitladu nowożytnej wrażliwość, łączącej tdcaly humamzmu z tdealam, refor-tacju czy też przypisywać mu głęboko przemyślany koncepcję autorską* (jaką

I Ziomek)

Piśmiennictwo pragmatyczne (użytkowe i naukowe). Dlatego należy w książce jak ta uwzględniać również tcksSty pragma-ijeznc? Zohow lązuje nas do tego wciąż małżeństwo Merkurego i Filologii, nigdy formalnie me rozwiązane. Było z pewnością ważne i owocne w średniowieczu. Godzi się to przypomnieć dzisiaj, gdy wgląda na to. że Merkury porzucił Filologię okopaną w starych dmuch i bryluje po szklanych salonach Bioinfotechnologii.

Rozległy rodzaj tekstów pragmatycznych reprezentują dokumenty praw ne Niosą w iclorakie treści istotne dla historii kultury. Już same zbior\ prana polskiego, z których najstarszy znany jest jako Księga elbląską (12X0), przez to. jakich spraw dotyczą, jak różnicują podmioty prawa, jak oceniają czyny, czego wymagają od dowodow i świadków. ,ak różnicują kary itp. - informują nas o ówczesnym

społeczeństwie. o miejscu jednostek, a więc , o umyslowośct: wy-,    ,    ,    . .    • comoocenie. Nowsze badania potwier-

obraz,,,, w razi,wt.se,    _{jalco formy} „teratury

ząi.| zn.iLzente tekstów i    w skąpych dawkach powstają prze-

Stosunkowozachowany tZW. Kodeks Święto-^{N lłL}^y statutów n«i pols    .449.1450 sporządzonym przez burmistrza

slawowy (w rękopisie f ^ _$ j67) powstał z inicjatywy kano-^areckiego Mikołaja ‘^Su.^ _{/ Kozana}, który' sam przełożył zbiór praw

uka warszawskiego Maciej ^ ^ _mcporadnej j_eszczc polszczyzny <siążąt mazowieckich-¹ _sp_orrmJłowane myśli, jak ta: „podług mie-'Potykamy tam ciekawy |_ud/kj_c się odmieniają”. Królewskie lienia czasów ⁰kiego    Statuty wiślicko-piotrkowskie (1347)

)rawa Kazimierza ^ j^jdfy przełożył Świętosław z Wocieszyna. ustawy Władyka"⁴ _u(!llłjj pragmatycznych tekstów polskich była

Inną    oflcjołnie prowadzono ją wyłącznie po łacinie,

lauka szko^,na

395