Obraz (35)

-A-

-A-

LXX

.PSALMODIA POLSKA”

Najbardziej rzucającymi się w oez<śvgąałami stylizaci? są: -tytuł zbioru. Psalmodia polska, odsyłający zarówno Hn nihlijn^gn wzorca (psałterz, psalm), jak też informujący o nowei interpretacji historycznej^oraz łacińskie, przytoczenia inicjalne. Jak wynika z literackiej praktyki staropolszczyzny, takie przytoczenie wersetu oznacza parafrazę psalmu, .^ąwsze, werset pierwszy, a ęzęeto i dalsze powtarzają w)C7/dt£\TTsa/niu..J?awidawe£o. najczęściej w przekładzie Wujka,. czasem w przekładzie własnym poety. W obrębie tekstu psalmu Kochowski przejawia daleko idącą samodzielność. Wersety wzorca (poza przytoczeniem początko-wym) mogą się więcej nie pojawić, a Psalm Dawidowy stanowi jedynie model konstrukcyjny; mogą także występować inkrustu-

iace cytaty zTnmzch psalmów.....ksiaŁ.prorockich i historycznych

Starego Testamentu, wreszcie — szczególnie liczne — z Ewangelii.

, i Podstawowym zabiegiem stylizatorskinn jest w Psalmodii set^Jest to istotna nowość w obrębie staropolskich stylizacji ~mblijnych. Przekłady Pisma Św. oczywiście zachowywały podział na wersety i ich specyficzną budowę, natomiast przekłady poetyckie Psałterza (parafrazy), z wyjątkiem Rejowskiej¹/rezygnowały z egzotycznej formy wersetu na rzecz wiersza i strofy? Kochowski pokusił się o naśladowanie biblijnego stylu w zakresie nie tylko obrazowania, ale także konstrukcji wypowiedzi.

JjpJjt wiaHnmr. j^ypym _fW PsalterZU iest [budowanie -paralelizmu członów², to jest konstruowanie części wersetu (zwykle dwu) odpowiadających, sobie budową gramatyczną lub analogicznymi elementami treści] Bibliści wyróżniają następujące typy paralelizmu: synonimiczny, antytetyczny, syntetyczny i złożony. Człony wersetu najczęściej łączone są współrzędnie spójnikiem „a” lub „i”, zaś nawiązania międzywer-setowe są mało wyraziste. W przekładzie Wujka dwudzielność

.PSALMODIA POLSKA’

LXXI

WtfNtHlI /it/.n uczona jest z reguły przez postawienie dwukropka; tę , ittftHliwoAt^{3 4}- interpunkcji naśladuje Kochowski. Wskutek paraleliz-IftU budowy pojedyncze wersety sprawiają wrażenie konstrukcji ittmłuiMyeh i słabo wiążących się z sobąjŻ najczęstszej w Psalle-MU iumidiukeji monologu jako zwrotu dÓ’drugiej osoby wynika Uttemt jąen cecha stylistyczna psalmów: rozpoczynanie wersetu od wnllti.7.11 („Panie”) lub rozkaźnika („Postaw”, „Nie nachylaj”, hNIi /cż mię”). Wysunięcie na początek bezpośredniego zwrotu do _M|y". uobecnienie drugiej osoby, stwarza tak charakterystyczne tlili psalmu napięcia emocjonalne między podmiotem wypowiedzi a jej adresatem^

Wielokrotnie akcentowano w nauce odmienność wzorca stylistycznego Biblii względem prozy, regulowanej normami antycznej retoryki. Budowa wersetu, oparta na współrzędnym łączeniu członów paralelnych, z częstym wysuwaniem grupy werbalnej (orzeczenia) na początek, jest diametralnie różna od struktur stylistycznych retorycznej polszczyzny XVI i XVII wieku. W tej ostatniej spotykamy najczęściej zdania wielokrotnie złożone (o-kresy) i to złożone podrzędnie, tendencję do umieszczania grupy nominalnej (podmiot) na początku, grupy werbalnej (wspólne orzeczenie zdań składowych) na końcu, silne i wyraziste nawiązania międzyzdaniowe¹²⁶. Wersety Psalmodii kształtowane były przez obydwie te sprzeczne tendencje.

Przy porównywaniu Psałterza i Psalmodii pierwszą rzucającą się w oczy cechą tekstu Kochowskiego iest większa pojemność wcrsępi. Często składa się on z więcej niz czterech zdań, nierzadko złożonych podrzędnie; bliższy iest wtedy okresowi retorycznemu niż psalmicznemu wersetowi. Zwiększenie pojem-jmśći wersetii :zęsciej nawet polega na mnożeniu składników zdania. Wynika to z ^tendencji do ampłifikacji stylistycznej,

1

   M. Kossowska, „Biblia" w języku polskim, op. cit., 1.1, s. 121 n.

2

   Podręczna encyklopedia biblijna, Poznań 1959, t. II, s. 292-293, hasło „poezja hebrajska”.

3

¹²⁶ A. Wierzbicka, System składniowo-stylistyczny prozy polskiego renesansu, Warszawa 1966, zwłaszcza rozdziały: Zagadnienie hipotaksy

4

Okres retoryczny.