Obrázek (54)

ZAKOŃCZENIE

♦

Zarysowana w tej książce biografia Lecha Wałęsy i powiązany z nią obraz struktury jego osobowości nie mogą być oderwane od sytuacji społeczno-politycznej i ekonomicznej w Polsce w latach 1970- 1995, ogólnie biorąc od procesów historycznych. Kryzysy społeczno-polityczne i ekonomiczne w tych latach spowodowały upadek autorytetu „przewodniej siły narodu”, PZPR, a również państwa demokracji ludowej. W tej sytuacji narasta frustracja różnych grup społecznych, nasila się niezadowolenie i niepokój o przyszłość kraju. Społeczeństwo, na ogół bierne i uległe, w warunkach upośledzenia i frustracji wytwarza siły i zdolności do samoorganizowania się i przekształcania warunków życia politycznego i społecznego.

Wyrazem tych sił i uzdolnień były żywiołowe protesty w latach 1956, 1970 i 1976. Strajki robotnicze w 1980 r. i później miały już postać bardzo ustrukturowaną i zorganizowaną. Siłą sprawczą i aktywnym podmiotem tego samoorganizowania się społeczeństwa były aktywne, dynamiczne jednostki o uzdolnieniach przywódczych, często obdarzone charyzmą. Do takich jednostek należał właśnie Wałęsa. Nie znany publicznie robotnik, w dodatku bezrobotny, w ciągu kilku dni stał się przywódcą strajkujących stoczniowców, a następnie potężnego ruchu społecznego.

Czy gdyby Wałęsa zachorował w przeddzień strajku sierpniowego, złamał nogę lub został zatrzymany w drodze do stoczni przez milicję, doszłoby do porozumień sierpniowych, powstania „Solidarności” i późniejszych wydarzeń — aż po wydarzenia 1989 r., których symbolem było zburzenie muru berlińskiego? Historycy nie lubią gdybania. Psycholodzy mogą sobie natomiast pozwolić na eksperymenty myślowe. Można przypuszczać, że strajk w Stoczni Gdańskiej bez Wałęsy mógłby się zakończyć, tak jak w innych zakładach przemysłowych, kompromisem i podwyżką płac. We wrześniu 1980 r. fala napięć społecznych opadłaby, a na „górze” mogłyby nastąpić przetasowania personalne, zapowiedzi zmian polityki społecznej, ekonomicznej itp. Zaryzykujemy hipotezę, że pojawienie się Wałęsy 16 sierpnia w Stoczni Gdańskiej miało historyczne znaczenie. Dlaczego? Kluczem do wyjaśnienia tego historycznego przełomu była głównie jego osobowość, ściślej, struktura jego Ja.

Wałęsa miał takie cechy i postawy, jak zdolności przywódcze, umiejętności koncyliacyjne, upór, dalekowzroczność, otwartość i plastyczność myślenia (co ułatwiło aktywizację intelektualistów — doradców), wreszcie samokrytycyzm i samokontrolę (ujawniła się ona w decydującej historycznej chwili po zawarciu porozumienia z dyrekcją stoczni postanowieniem o kontynuowaniu strajku), które zadecydowały o jakościowej zmianie sytuacji strajkowej w Polsce, a następnie o otwarciu sierpniowym, którego efektem było powstanie „Solidarności”.

Z tych względów osobowość Wałęsy zasługuje na szczególną uwagę.

Po powstaniu „Solidarności”, w okresie stanu wojennego, w latach 1982-1990, a także w latach 1991 - 1995 osobowość Wałęsy również odgiywała doniosłą rolę i w wielu momentach krytycznych historii współdecydowała o rozwoju wydarzeń w Polsce. Dla przykładu przypomnijmy konflikt bydgoski, list do generała Jaruzelskiego oraz takie epizody, jak dyskusja w telewizji z Miodowiczem, spotkanie w Magdalence, ogłoszenie „wojny na górze”. Również w okresie prezydentury osobowość Wałęsy wywiera istotny konstruktywny wpływ na rozwój wydarzeń w Polsce.

141