Obraz
2 4

naród amerykański, ukształtowany na drodze rewolucji liberalnej, do ochrony wartości liberalizmu jako jedynych godnych zachowania w konserwatyzmie.

Konserwatyzm organiczny zaczął się formować w amerykańskiej myśli politycznej po II wojnie światowej w reakcji na mierne rezultaty wywoływane przez konserwatyzm indywidualistyczny. W szczególności drażniło konserwatystów organicznych jedynie pasywne odrzucanie interwencjonizmu państwowego przez konserwatyzm indywidualistyczny. Ambicją konserwatystów organicznych stało się dążenie aktywne: odbudowanie społeczeństwa wspólnoty międzyludzkiej, wyniszczonej agresywnym indywidualizmem liberalizmu. Bez zbędnego tutaj powtarzania, wystarczy stwierdzić, że przejęli oni wszystkie zasadnicze założenia europejskiego wzorca konserwatyzmu organicznego zawartego najpełniej w pismach Edmunda Burke'a.

konserwatyzm

organiczny

Kendalla

konserwatyzm

Radykalnej

Prawicy

Willmoore Kendall (1909-1969) uważany jest za najbardziej zagorzałego zwolennika konserwatyzmu organicznego. Wywody, które zawarł w swojej pracy Afirmacjn konserwatywna (1963), opierały się na postulacie zastąpienia liberalnej zasady „otwartego społeczeństwa" — konserwatywną zasadą utrzymywania „amerykańskiej ortodoksji", pojmowanej jako „porozumienie wynikające ze zrozumienia ducha wspólnoty". Konsekwentnie bronił prymatu zasad konstytucyjnych w ustroju państwowym. W Kongresie upatrywał ostoję ustrojowej stabilności, naruszaną zbyt dużą aktywnością rządu. Poszukując możliwie najsilniejszych spoin wspólnoty, zastanawiał się nad zagadnieniami tolerancji dla nietolerancji, sensem etyki judeochrześcijańskiej i relatywizmem moralnym w polityce.

konserwatyzm Nowej Prawicy

Konserwatywne ugrupowanie zwane Radykalną Prawicą (Radical Right), złożone głównie z naukowców, publicystów i polityków, ukształtowało ideologiczną hybrydę konserwatyzmu amerykańskiego. Zaczynem programu Radykalnej Prawicy stało się hasło zimnej wojny rzucone w 1947 roku. W przekonaniu ideologów konserwatyzmu, liberalizm był zbyt ugodowy, aby mógł skutecznie pobudzać aktywność antykomunistyczną. Przodownikiem histerii antykomunistycznej w Stanach Zjednoczonych stał się wówczas Joseph Raymond McCar-thy (1908—1957), senator republikański, którego aktywność zyskała sobie miano „polowania na czarownice". Jego kontynuatorem było John Birch Society, które już jednak przesuwało konserwatywne akcenty ze spraw politycznych na sprawy ekonomiczne. Ostrą krytykę doktryny państwa dobrobytu z pozycji ideologii konserwatywnej prowadził senator republikański Barry Goldwater (1909-1998). Radykalizm konserwatystów znajdował silne uzasadnienie w obawach społeczeństwa amerykańskiego, wywołanych rewoltą murzyńską i ruchami Nowej Lewicy z lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych. Wszystkie te objawy konserwatyzmu miały charakter negatywny i opozycyjny.

Od okol i 1974 roku amerykańskie ugrupowania konserwatywne zaczęły się już skupiać w ruchu zwanym Nowa Prawica (New Right). W przeciwieństwie do Starej Prawicy, Nowa Prawica postawiła sobie cele pozy-* tywne i konstruktywne. Koncentrowały się one głównie wokół obrony życia, sprzeciwu wobec aborcji, potępienia homoseksualizmu, ochrony tradycyjnego ogniska domowego, podtrzymywanego przede wszystkim przez kobietę uwolnioną od konieczności aktywności zawodowej. Z tego m.in. względu aktywiści Nowej Prawicy sprzeciwili się skutecznie wprowadzeniu do Konstytucji amerykańskiej 27 Poprawki dotyczącej zrównania praw kobiet z prawami mężczyzn (Equal Righl Amendement). Polegając bardziej na autorytarnej edukacji niż liberalizmie edukacyjnym, Nowa Prawica mieni się obrońcą prawdziwej wolności jednostki w kapitalizmie wolnokonkurencyjnym opartym na konserwatyzmie fiskalnym i w polityce zagranicznej.

fiłiacjemi konserw? mi amery skimi

We współczesnej amerykańskiej myśli politycznej treści konserwatyzmu indywidualistycznego i konserwatyzmu organicznego mieszczą się w zasadzie w tym, co nazywane jest konserwatyzmem tradycjonalistycznym. Konserwatyzm indywidualistyczny kojarzony jest najczęściej z liberalizmem klasycznym i neoliberalizmem, a nawet są tak nazywane zamiennie. Oto np. myśl Roberta Nozicka przez jednych jej interpretatorów zaliczana jest do liberalizmu klasycznego, innych do neoliberalizmu, jeszcze innych do konserwatyzmu indywidualistycznego. Konserwatyzm indywidualistyczny w mniejszym stopniu i konserwatyzm organiczny znajdują się pod silną presją zarówno Nowej Prawicy, jak i neokonserwatyzmu. W odróżnieniu od Nowej Prawicy, konserwatyści odrzucają radykalne sposoby przeobrażeń społecznych, polegając na stopniowych zmianach i kontynuacji.

neokonse

amerykaf

Neokonserwatyści amerykańscy wywodzą się spośród tych byłych liberałów (ex liberals), którzy sądzą, że liberalizm utracił ostatecznie swoje znaczenie w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, objawiając bezradność wobec rebelii murzyńskiej i młodzieżowej. Są oni zdecydowanymi konserwatystami w zakresie polityki fiskalnej i zagranicznej, natomiast w kwestiach socjalnych zbliżają się do stanowiska liberalizmu socjalnego. Neokonserwatyści nie odrzucają kultury nowoczesnego Zachodu, jak to czyni niekiedy Nowa Prawica. Wierzą, że wzrost ekonomiczny na kapitalistycznym wolnym rynku, korygowanym w razie konieczności interwencją rządową, umożliwia dostępność do dobrobytu i kultury dla większości społeczeństwa. Neokonserwatyści amerykańscy pełnią często ważne role polityczne, co ułatwia przenikanie ich idei do praktyki społecznej.

neokonse tyzm Kris

Zdecydowanym neokonserwatystą pozostaje Irving Kristol (ur. 1920), intelektualista akademicki, autor programowej pracy Wyznania jedynego prawdziwego neokonserwatysty, wydanej również w Polsce w 1987 roku. Według niego, neokonserwatyzm jest prądem myślowym intelektualistów rozczarowanych liberalizmem. Nawiązując do filozofii Arystotelesa i Locke'a, jest prądem skrajnie realistycznym, antyromantycznym i antyutopijnym. Kapitalizm liberalno-demokratyczny uznaje za najlepszą możliwą formę ustroju społecznego. Za warunek konieczny społeczeństwa liberalnego i demokratycznego przyjmuje ekonomikę wolnorynkową. Za warunek zaś spokoju społecznego j politycznego — wzrost ekonomiczny gwarantujący wzrost dobrobytu powszechnego. Z tego względu doktryna państwa dobrobytu, mimo że wyrasta z odmiennych założeń ideologicznych, jest zbieżna z perspektywą neokon-