p3260239

pują w nim kolejno następujące stadia rozwojowe: jajo, larwa, owad doskonały (imago). Poszczególne stadia larwalne są do siebie bardzo podobne, ich liczba jest jednak różna. Im starsza jest larwa, tym bardziej przypomina owada dorosłego. Larwa owada o przeobrażeniu niezupełnym ma zwykle zaczątki skrzydeł. Ostatnie stadium larwalne na ogół przekształca się bezpośrednio w imago. Różni się ono od larwy rozmiarami, obecnością w pełni wykształconych, funkcjonujących skrzydeł oraz narządów rozrodczych. W przeobrażeniu niezupełnym nie występuje stadium spoczynkowe (po-czwarki). a rozwój osobniczy przebiega bez przerw. Do owadów o takim typie przeobrażenia (heterometabolicznych) należą m.in. jętki (w ich rozwoju występuje swoiste, dodatkowe stadium rozwojowe - subimago), ważki, prostoskr/.ydle, pluskwiaki, przy! żeńce, termity i wszy.

Przeobrażenie zupełne różni się od niezupełnego występowaniem poczwarki. czyli stadium spoczynkowego, dzielącego w cyklu rozwojowym ostatnie stadium larwalne i owada doskonałego. Poszczególne stadia rozwojowe owadów o przeobrażeniu zupełnym nie są do siebie podobne. Różnica między larwą i poczwarką jest równie uderzająca. jak między poczwarką a imago. Do owadów o przeobrażeniu zupełnym (ho-lometabolicznych) należą przede wszystkim cztery liczące wiele gatunków rzędy, a mianowicie: chrząszcze, motyle, błon-kówki i muchówki, ale także kilka mniejszych: pchły, sieciarki. wielbłądki itp.

W obu opisanych powyżej typach rozwoju istnieją jednak różne odstępstwa od reguły. Niekiedy występuje jeszcze jedno dodatkowe stadium, np. przedpocz warki. nimfy czy subimago (u przyłżcńców. muchówek, jętek). Odchylenia takie zostały omówione w opisach poszczególnych rzędów bądź gatunków.

Rozwój prymitywnych owadów bez-skrzydłych przebiega w zasadzie bez przeobrażenia (epimetabolia). Ich larwy są zbudowane niemal identycznie jak owady dorosłe, tyle że są mniejsze, niekiedy mają mniej segmentów (pierwogonki) i są nie

zdolne do rozrodu, u więc niedojrzałe płciowo. Przechodzą zwykle bardzo dużo linieó (do 30). U części tych owadów osobniki dojrzale płciowo nie są jeszcze właściwie owadami doskonałymi, ponieważ również one linieją. Podobny typ rozwoju (prome-labołia) cechuje    jętki (Epheme-

wpiera).

Jajo

Z reguły jaja owadów są bardzo małe i często widoczne jedynie przez mikroskop. Niekiedy jednak osiągają godne uwagi rozmiary. np. jaja niektórych dużych biegaczy mają kilka milimetrów długości (biegacza skórzastego nawet 8 mm). Wielkość jednego jaja zależy w dużej mierze zarówno od liczby jaj składanych przez samicę, jak i trybu życia przyszłej larwy. Pewne owady (termity, niektóre czerwce itd.) składają mnóstwo, niekiedy tysiące jaj. Te owady, które przechodzą szczególnie skomplikowany rozwój (z nadprzeobrażeniem. czyli hipermetaroorfozą). np. majkowaie. są również zmuszone - w celu zagwarantowania ciągłości istnienia gatunku - do składania znacznej liczby jaj. Jeśli jednak rozwój przebiega w ukryciu, które chroni larwy przed wrogami i różnymi niekorzystnymi wpływami zewnętrznymi (np. atmosferycznymi). to liczba jaj składanych przez samicę jest mała lub stosunkowo mała. Na przykład grabarze składają zaledwie ok. 10 jaj. ponieważ ich larwy rozwijają się w podziemnych chodnikach, gdzie są względnie bezpieczne, a samica nawet je karmi. Podobnie jest u żuków (z rodzaju Geompe$\ u których rodzice przygotowują dla swego przyszłego potomstwa obfite zapasy pokarmu w bezpiecznych komorach. 1 także u komików, których larwy rozwijają af pod osłoną kory.

Złożone jaja mogą przez cały okres swego istnienia zachowywać barwę, jaką miały w chwili składania, często jednak po kilku godzinach następuje zmiana pierwotnego koloni. Jaja są zwykle białawe, jasno- łub ciemnożółte, zielonkawe lub ciemne. Ich

13