page0227

223

blice powinowactwa« (Geoffroy, Guyton de Morveau, Bergmann)_r gdzie oznaczone jest kolejno następstwo, w jakiem różne pierwiastki lub ciała łączą się z pewnem ciałem, przyjętem w danym szeregu za normę porównania.

Poglądy szkoły empirycznej musiały jednak ulec zupełnej zmianie, skoro okazało się, że różnorodność objawów chemicznych jest stokroć większa, niż to się daje wyrazić w tablicach, i w najwyższym stopniu zależy od zewnętrznych warunków fizycznych. Rządząca wówczas niepodzielnie fizyka Newtonowska za ostatni element pojmowania fizycznego daje dalej nierozkładane pojęcie siły; to też powinowactwo chemiczne traci charakter jednostronnej własności, a staje się równoznaczne z siłą działającą między atomami. Jedni, jak Bergmann, próbują identyfikować »atrakcyą chemiczną« z Newtonowskiem ciążeniem powszechnem, inni, jak Davy i Berzelius, uważają powinowactwo za objaw sił elektrostatycznych. Ten okres rozwoju teoryi powinowactwa nazywać możemy okresem dynamicznym; pojęcia teoretyczne tej epoki przeważnie nie skrystalizowały się jednak w ścisłych pomiarach i wzorach matematycznych.

Trzeci, współczesny okres teoryi powinowactwa, początkami swymi sięga połowy XIX stulecia i może być słusznie nazwany okresem energetycznym. Termin: »powinowactwo« przestaje oznaczać taką lub inną siłę działającą wśród atomów, a staje się mianem energii; zagadnienie nie formułuje się już, z jaką siłą działają na siebie dwa ciała użyte w określonej ilości, lecz — jaki zasób energii, jaką ilość pracy można z danej reakcyi chemicznej uzyskać«.

Na pytanie zaś, czy energię chemiczną da się sprowadzić do kinetycznej, i czy ta ostatnia może być miarą pierwszej, odpowiada prof. Bruner przecząco, i dodaje, »że istnieje właściwie tyle przynajmniej zasadniczo odmiennych rodzajów energii chemicznej, ile dziś jeszcze uznajemy pierwiastków. Zarazem oczywista jest, dlaczego dotąd niemożliwym musi być ideałem »mechanika«, również jak »elektryka« lub »termika« zjawisk chemicznych... Najdalszy cel, jaki np. sam Nernst wyznacza teoryi powinowactwa, a mianowicie: »spro-wadzić przyczyny działające przy przemianach chemicznych do dobrze już poznanych przyczyn fizycznychcc, cel ten w dzisiej-

http://rcin.org.pl