patologia31

W przebiegu choroby tzw. czynnościowej nie wykazuje się uchwytnych ian organicznych (tj. procesów patologicznych zmieniających strukturę ^ztVrządu l^Zmiany patologiczne, jakie się wówczas rozwijają, są jedynie na-^na _cZynnościowej, a więc w przypadku ustąpienia choroby nie ma pozostałości natury morfologicznej.

3.5.2.

Kryteria zjawisk chorobowych

Dla rozgraniczenia między zdrowiem a chorobą (trudności z tym związane przedstawiono powyżej: por. podrozdz. 3.1) duże znaczenie ma w praktyce lekarskiej określenie, czy w konkretnie ocenianym przypadku pewną cechę należy zakwalifikować jako cechę chorobową. Odchylenia od tego, co umownie uważamy za tzw. normę, mogą dotyczyć:

-    wymiaru pewnego parametru, tj. jego podwyższenia lub obniżenia (hete-rometria; gr. heteros, inny; metron, miara); jako przykłady mogą tu posłużyć obniżenie zawartości erytrocytów we krwi w przebiegu niedokrwistości, podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi w przebiegu nadciśnienia samoistnego, hiperkapnia w przebiegu niewydolności oddechowej i in.;

-    przebiegu pewnego zjawiska w czasie (heterochronia; gr. chronos, czas); przykładem jest zwolnienie lub przyspieszenie akcji serca;

-    miejsca występowania pewnego zjawiska (heterotopia; gr. topos, miejsce); przykładem może być ektopowa synteza i wydzielanie hormonów;

-    zmiany składu (heterokrazja; gr. crasis, mieszanina) oraz występowanie składników nieprawidłowych (heteropoiotia, gr. poiotes, jakość); przykładami mogą być np. zmiana stosunku jakościowego białek osocza krwi (dyspro-teinemia) czy występowanie znaczniejszych ilości białka w moczu (protei-nuria).

Dla oceny poszczególnych parametrów czynnościowych duże znaczenie ma zmienność wielu (może wszystkich) czynności ustroju. Chodzi tu nie tylko o oscylacje wokół aktualnej wartości sygnału nastawczego (na ogół tym większe, im bardziej regulacja funkcji staje się patologiczną), ale • o wahania powodowane rytmami chronobiologicznymi, np. rytmem około-dobowym. Dla przykładu: wykazano, iż stężenie żelaza w surowicy krwi jest wyższe rano niż wieczorem (godz. 8.00: około 140 p,g/dL, wysycenie trans-ferryny około 47%; godz. 22.00: około 40 p.g/dL, wysycenie transferryny około 14%). Podobne spostrzeżenia dotyczą wydzielania wielu hormonów, przede wszystkim kortyzolu. Ważny jest także, również z uwagi na wtórne zmiany innych parametrów, rytm okołodobowy czynności autonomicznego układu nerwowego: w dzień przewaga jego części współczulnej, w nocy -

89