PICT2816

S4 PIECE I DYM ARKI

układa Kurząc z sężni poiedynczych 20; a ieżeli ma drzewo grube, i na wiosnę ścięte, z mielerza oddaie węgli koszów n , albo 12; przeciwnie, gdy mielerz ułoży z drzewa drobnego zmurszałego, wilgotnego, w Jesieni ściętego, oddaie z niego węgli 10. koszów.

20. Kosz węgli bierze 9. wolwasów, wolwas trzyma pięć ćwierci teraźnieyszey miary, waży funtów od 50, aż do 55. Od przywiezienia kosza węgli, podług odległości płacę po groszy 8, 10, 12, 15. Od urębania sięga pojedynczego wysokiego łokci 3 {, długiego i szerokiego łokci 2, płaci się po groszy 12.

Inne odpowiedzi zgadzaię się z Sucheniowskiemi.

Piece okofo Końjkicb.

1. JW. Jan Nałęcz Małachowski Kanclerz W. Koronny, w dobrach dziedzicznych wystawił cztery wielkie Piece, z tych trzy, to iest ieden w Stąporkowie, dwa Janów zwane, znayduię się w Opoczyńskim , czwarty zwany Ruski-bród, iest w Radomskim. Stąpor-kowski Piec stanął roku 1739. Rusko-brodzki 1750. Janowskie 1755* Tenże Kanclerz W. K. wystawienie Pieca wielkiego. Rada zwanego, ostatnich dni życia swego uproiektował, po zeyściu iego J W, z Humieckich Małachowska Kancferzyna W. K. Pro/eke ś. p. Męża swego do skutku przywiodła w roku 1762. Z wyliczonych pieców trzy, to iest: Stęporkowski i dwa Janowskie, dostały się JW. Miko-łaiowi Małachowskiemu Woiewodzie Sieradzkiemu, Ruski bród przypadł na JW. Antoniego Małachowskiego Sekretarza W. Koronnego, nakoniec Rudzki dziedziczy JW. Stanisław Małachowski Referendarz Koronny. Piec Janowski rachuie się za dwa, ponieważ pomiędzy zewnętrznemi mu ram i dwie sę zaprawy, a za tym dwa piece, miechy także sę podwóyne, ten iednak piec od kilku lat iest opuszczony, iuź to, że lasów zabrakło, iuż, że iest znacznie zruynowany.

1. Z wyliczonych pieców wszystkie były wysokie na łokci 12, teraźnieyszych czasów iedne podwyższono do łokci 13, drugie do 14* Piec Ruaa zwany , dawniey był zupełnie podobny do Francuskiego, lecz w roku terąźnieyszym przydano komin, zaczym odmieniono go na Niemiecki.

3. Zaprawa u spodku iest długa i szeroka na calów 13 u wierzchu na calów 14 {, pod formę iest głęboka na calów 1 3 J.

4- Na zaprawę sprowadzaię kamień z pod Duraczowa; będący pod Stąporkowem , dłużey wprawdzie w ogniu trwa niż Duraczowski_t

lecz

lecz że go nie wiele, zatym Duraczowskim piec zaprawiaią; Da zaprawę wychodzi kamienia sztuk 15, niekiedy 16.

5.    Od spodka w łokciu 4. kończy się pieca największa obszer-ność , to iest: że Rusztu koniec wyższy przypada wysoko od spodka na 4. łokcie, w tey wysokości piec ma szerokości łokci 3.

6.    Szychta, albo Gichta ma w kwadrat łokieć 1. calów 10 }, zaczym piece tu wspomnione u spodka są obszerne w kwadrat na calów 13 J , w szychcie ma calów 34}, w ruszcie na calów 72.

7. Pieca Scąporkowskiego i Rusko-brodzkiego bok każdy zewnątrz ma w kwadrat łokci 14, pieca zaś Rudzkiego bok każdy zewnątrz w kwadrat ma łokci 16.

S. W pomienionych piecach nad sklepieniem framug, w około idzie ankra żelazna, daley w około dane są dwie ankry dębowe, i dwie żelazne; wyżey, czyi' w śrzodku także dwie ankry dębowe i ie-dna żelazna , pod szychtą także dwie ankry drewniane, i dwie żelazne; w kominie nad szychtą według potrzeby daią ankierki żelazne, iuż mnieysze , iuż większe.

9. Forma iest miedziana, tey oko, czyli koniec cieńszy, niekiedy ma dyametru cal 1. lin: 9, niekiedy calów 2. lin: 3. Wysokości cal 1. lin: 5 , albo cal I. lin: 10. Forma leży do grunt-wagi, niekiedy iednak iey oko cóżkolwiek opuszczaią, albo podnoszą. Majster piecowy osadzaiąc formę, Smelcerzów oddala od pieca, od ułożenia bowiem formy, rudy topienie zawisło, nawet gdy piec idzie, formy oko musi powiększać, albo zmnieyszać.

JO. Miechy są drewniane, długie na łokci 7. calów 3.

11. Piec Rudzki i Rusko-brodzki na iedney zaprawie, niekiedy idą tygodni 30, niekiedy 40, ponieważ pod czas żniw, nie można rudy i węgli dowozić, gdyby zaś rudy, węgli, i wody nie brakowało, na ieduey zaprawie dłużeyby iść mogły. Piec Stąporkowski na iedney zaprawie zawsze dłużey niż pierwsze idzie, ponieważ połowa robota dowożeniu węgli i rudy nie przeszkadza. Piec Stąporkowski ostatni raz na iedney zaprawie szedł dwa roki i tydzień 1, to iest: zaczął iść dnia iz. Lipca R. P. 1780. stanął zaś 20. Lipca R. P. 17,82, w tym czasu przeciągu wydał żelaza surowego cetnarów I3»3,58 , funtów 50. (cetnar żelaza waży funtów 160.) przyznać więc potrzeba, że kamienie nasze dłużey ogień wytrzymuią, niż zagraoi-czne, ponieważ żaden Zagraniczny piec na iedney zaprawie tak długo nie szedł.

Rudy są skaliste albo gniez*dziste, o nich wyżey w Arty-ówiło się.

iz.

kule 4.

U.